Türkiye Dünya Demokrasi Endeksi’nde Kaçıncı Sırada?

Yusuf Emre Kaya

2000’li yılların başında, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyeliği ülkenin gündemindeki en önemli maddelerden biriydi. Türkiye, Avrupa Birliği rüyasını gerçekleştirebilmek için demokrasi ve özgürlükler adına çeşitli adımlar atmıştı. 

Fakat sonraki yıllarda, Türkiye’de demokrasi anlamında düşüş kaydedildi ve AB üyeliği süreci rafa kaldırıldı. 2013 yılında İstanbul’da Taksim Meydanı’nda gerçekleşen Gezi Parkı protestoları sırasında kitlesel gösterilere yönelik uygulanan baskının ardından Almanya, Türkiye ile yeni üyelik müzakerelerinin başlamasını engellemişti. 15 Temmuz 2016’da yaşanan darbe girişimi ise Türkiye’nin siyasi tarihinde bir dönüm noktası oldu. 20 Temmuz 2016’da Olağanüstü Hâl (OHAL)  ilan edildi ve 7 kez uzatılan OHAL iki yıl sürdü. İfade ve basın özgürlüğüne gelen kısıtlamalar, siyasi krizler, ekonomik istikrarsızlıklar, para biriminin değer kaybetmesi ve açık alanda gösteri düzenleme hakkı gibi özgürlüklerde yasaklamaya gidilmesinin de etkisiyle 2000’li yılların başında demokrasi adına alınan kararlarda geriye doğru gidilmeye başlandı. Geriye atılan bu adımları dünya demokrasi endeksinde görmekteyiz.

Ülkelerin demokratik gelişmişliklerinin ve demokrasi sıralarının araştırıldığı Dünya Demokrasi Endeksi’nde Türkiye, 2012 yılında 5,76 puan ile 87. sıraya kadar yükselmişti fakat 2016 yılında, gerçekleşen darbe girişiminin de etkisiyle 100. sıraya kadar geriledi. Türkiye, darbe girişiminin ardından gerçekleşen 2017 Anayasa değişikliği referandumu ve Cumhurbaşkanlığı sistemine geçiş ile birlikte 110. sıraya kadar geriledi. Listenin başında Norveç, Yeni Zelanda ve Finlandiya bulunurken son sıralarında ise Suriye, Kuzey Kore ve Afganistan bulunuyor.

Seçim süreci ve şeffaflık, sivil haklar, siyasi katılım, siyasi kültür gibi faktörlerin etki ettiği araştırmada 2021 yılını 103. sırada tamamlayan Türkiye, yargının bağımlı olduğu, basın ve ifade özgürlüğünün gelişmediği ülkelerin bulunduğu ‘hibrit rejim’ kategorisinde yer aldı. Öte yandan, yapılan araştırmalar da toplumun, demokrasinin gidişatından memnun olmadığını ortaya koyuyor. Türkiye Raporu’nun Nisan 2021 Demokrasi Memnuniyeti Araştırması’nda toplumun %55,5’i demokrasinin işleyişinden memnun değilken, %32,7’si memnun olduğunu ifade etmişti. 

Yine Türkiye Raporu’nun Kasım 2021 Dünya ile Kıyas Araştırması’nda, toplumun neredeyse %58’i Türkiye’deki demokrasinin dünya ortalamasının altında olduğunu, %26,3’lük kesimi Türkiye’nin ortalama bir demokrasi olduğunu ve yaklaşık %16’lık kesimi ise Türkiye demokrasisinin dünya ortalamasından daha iyi olduğunu düşünüyor. 

Kaynaklar:

World Democracy Index (WDI) 2017, 2019, 2021 Raporları

The Economist Intelligence Unit (EIU), 2012

https://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=DemocracyIndex12

The Economist Intelligence Unit (EIU), 2017

https://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=DemocracyIndex2017

The Economist Intelligence Unit (EIU), 2019

https://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=democracyindex2019

The Economist Intelligence Unit (EIU), 2021

https://www.eiu.com/n/campaigns/democracy-index-2021/