2018 Seçmeni Kime Oy Verdi?

Giriş

Ekolojik Çıkarım (Ecological Inference), bireysel düzeydeki davranış veya özellikleri toplu veya grup düzeyindeki verilerden tespit etmeyi amaçlayan istatistiksel bir yöntemdir. Temelde, Ekolojik Çıkarım yöntemiyle, bireysel düzeydeki verilere sahip olunmadığı zamanlarda, en küçük gözlem birimindeki davranışlar nasıl bir dağılım gösterirse, daha büyük gözlem birimindeki davranış açıklanabilir sorusu ele alınmaktadır.

Ekolojik Çıkarım, seçim analizlerinde seçmen düzeyinde verilerin bilinememesi nedeniyle faydalı bir araç olabilir, ancak elde edilen sonuçların istatistiksel tahminler olduğu ve analiz sonuçlarının kısıtları olduğu unutulmamalıdır. Bununla birlikte, Ekolojik Çıkarım anket verilerine dayanmadığı için örneklem büyüklüğü veya kişilerin tercihlerini gerçekleşen davranışlarından farklı beyan etmesi gibi faktörlerden etkilenmemektedir.

Ekolojik Çıkarım, tahminlerin iterasyonlar ile iyileştirildiği bir sürece sahip olup yaklaşımın genel mantığı aşağıdaki şekilde görselleştirilmiştir.

Görsel 1: Ekolojik Çıkarım Yaklaşımı

Kaynak: IEA

Model Spesifikasyonları

Bu çalışmada, ilçe düzeyindeki güncel geçici Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları (14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı seçimi), bir önceki genel seçim sonuçları (24 Haziran 2018 27. Dönem Milletvekili Seçimi) ile karşılaştırılarak Ekolojik Çıkarım modeline göre analiz edilmektedir. Çalışma, 2023 seçimlerinin resmî sonuçları açıklanmadan önce başlatıldığı için 2023 geçici seçim sonuçları, web kazıma yöntemi ile çevrimiçi kaynaklardan derlenmiştir. Çalışmada kullanılan Ekolojik Çıkarım yönteminin spesifikasyonları şu şekildedir: RxC ecological contingency tables (RxC ekolojik kontenjans tabloları), en iyi ya da en kötü değerlerin kullanılması (extreme case analysis), ekolojik regresyon (ecological regression) ve Multinomial-Dirichlet Ekolojik Çıkarım Modeli.

2023 seçimlerine ilişkin analizler değerlendirilirken “ittifakların” etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. 24 Haziran 2018’de gerçekleştirilen 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde, partilerin ilk kez ittifaklar halinde seçime girebilmeleri ile “ittifak oyları” kavramı ortaya çıkmıştı. İttifak oyları, Ekolojik Çıkarım analizi sonuçlarını iki farklı şekilde etkileyebilmektedir. İlk olarak, seçim pusulasında, ittifaka ayrılan bölümün içerisinde kalması şartıyla, ittifak içerisindeki hangi partiye oy verildiği net olarak belli olmayan oylar, resmi tutanaklarda ittifak adına kayıt altına alınmıştı. Benzer şekilde, ittifaklardaki partilerden birden fazlasına ve/veya genel olarak ittifak bölgesine basılmış olan oylar da tutanaklara ittifak oyu olarak kaydedilmişti. İttifak oyları daha sonrasında partilerin aldıkları oylarla orantılı olarak ilgili ittifak içerisindeki partilere dağıtılmıştı.

Bu çalışmada kullanılan Ekolojik Çıkarım modeli, oy pusulalarında ittifak oyu olarak sınıflandırılan oyların orantılı olarak ittifak partilerine dağıtıldığı veriler yerine, seçmen tercihlerinin ayrıştırılabilmesi adına, ittifak adına kaydedilen oyların partilere geri dağıtılmadığı, ham veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Spesifik olarak 2018 Milletvekili seçimlerindeki ittifak oyları analize konu ittifak içerisinde olan partilere geri dağıtılmadığı için 2018 seçimlerindeki 560 bin geçerli oy, Ekolojik Çıkarım kapsamındaki hesaplama sırasında “diğer partiler” kategorisinde yer almaktadır.

Ekolojik Çıkarım sonuçları değerlendirilirken ittifak oyları açısından göz önünde bulundurulması gereken ikinci nokta, ittifaklar bazı seçim bölgelerinde aynı anda seçime girmeme yöntemine başvurabilmektedir. Örneğin, X Partisi ilgili seçim bölgesinde kendi adına seçime hiç girmeyebileceği gibi ilgili seçim bölgesinde ittifak içerisinde olduğu Y Partisinin aday listesinde de adayını paylaşabilmektedir. İlk defa 2018’de “resmen” ittifak olmanın önü açılırken 2023 seçimlerinde de ittifaklar yer aldı. Bu kapsamda oy geçişleri değerlendirilirken ittifaklar nedeniyle de ittifak içerisindeki partilerin oy dağılımlarının değişiklik gösterebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Analiz sonuçları değerlendirilirken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer nokta ise, analizde sadece yurtiçi oylar temel alınmaktadır. Yurtdışına ilişkin verilerin ayrı bir ilçe gibi modele dahil edilmesi durumunda, özellikle katılım istatistikleri açısından yurtdışındaki oyların taşıdıkları farklılıklar ve hacmi gereği diğer ilçe sonuçlarını distort edebilme (çarpıtma) riski nedeniyle, yurtdışı oylar analiz dışı bırakılmıştır. Bu kapsamda analiz dışı bırakılan yurtdışı oylar, 2018 seçimlerinde 1,5 milyon geçerli oya, 2023 seçimlerinde yaklaşık 1,6 milyon geçerli oya tekabül etmektedir.

Son olarak ilçe düzeyindeki veriler ile gerçekleştirilen analizlerde 2018 seçimlerinde il merkezleri ilçe olarak kabul edildiğinde, toplam ilçe sayısı 972 iken 2023 seçimlerinde 973 ilçe bulunmaktadır. Spesifik olarak, 24 Haziran 2018 seçimleri döneminde Hakkari’nin Şemdinli ilçesine bağlı bir belde olan Derecik, 18 Ekim 2018 tarihinde Hakkari’ye bağlı ayrı bir ilçe olmuştur. 2023 seçimlerinde toplam seçmen sayısı 15 bin kişi düzeyinde olan Derecik ilçesi, 2018 verileri ile uyumlu bir ilçe sınıflandırmasına sahip olmak üzere, Şemdinli ilçesi ile toplulaştırılmış ve model 972 ilçe üzerinden çalıştırılmıştır.

Sonuçlar: Ekolojik Çıkarım Modeline Göre 2018 Milletvekili Seçimleri ile 2023 Cumhurbaşkanı Seçimleri Arasındaki Oy Geçişleri

2018 Milletvekili ve 2023 Cumhurbaşkanı seçimleri arasındaki oy geçişleri, Ekolojik Çıkarım modeline göre takip eden görselde analiz edilmektedir. 2023 Milletvekili seçim sonuçları göz önünde bulundurularak 2018 Milletvekili ve 2023 Cumhurbaşkanı seçimleri arasındaki oy geçişleri hakkında aşağıdaki tespitler öne çıkmaktadır.

• Öncelikle, 2018 ve 2023 Milletvekili seçimlerini kıyaslarken iki seçim arasında seçmen sayısı açısından var olan farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır. Tablo 1’de 2018 ve 2023 Milletvekili seçimlerinin betimsel karşılaştırması paylaşılmaktadır. İki seçim dönemi arasında toplam kayıtlı seçmen sayısı hacmen 4,8 milyon (yüzde 8,1’lik bir değişim oranı) artarken analize konu yurtiçi seçmen sayısı 4,3 milyon (yüzde 7,6) artmıştır. Aynı dönemde geçersiz oy sayısı 0,3 milyon (yüzde 32,2) artarken geçerli oy sayısı 4,2 milyon (yüzde 8,3), yurtiçi geçerli oy sayısı 4,0 milyon (yüzde 8,2) artış göstermiştir.
• Betimsel kıyaslamalara göre, 2018’de yurtiçinde 20,2 milyon kişi Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti)’ne oy vermişken 2023’te 18,4 milyon kişi AK Parti’ye oy vermişti. Geçerli oy sayısının iki seçim arasında artış gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda, AK Parti oylarında yüzde 41,6’dan yüzde 33,8’e bir düşüş gerçekleşmiş bulunmaktadır. Ekolojik Çıkarım modeli sonuçlarına göre 2018’de Milletvekili seçiminde AK Parti’ye oy veren seçmenlerin yüzde 93,2’si (18,8 milyon kişi), Cumhurbaşkanlığı seçiminde AK Parti’nin içerisinde olduğu Cumhur İttifakı’nın adayı olan Recep Tayyip Erdoğan’a oy verdi. 2018 Milletvekili seçiminde AK Parti’ye oy kullanan seçmenin yüzde 1,5’i (yaklaşık 313 bin kişi) 2023’te Sinan Oğan veya Muharrem İnce’ye oy verdi. Geçmişteki oy geçişi analizlerinde rastlanmayan bir bulgu olarak ise 2018’deki AK Parti seçmeninin yüzde 3,0’ünün (610 bin kişi), 2023’te Cumhurbaşkanlığı seçiminde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin içerisinde olduğu Millet İttifakı’nın adayı olan Kemal Kılıçdaroğlu’na oy verdiği tahmin edilmektedir. 2018 ve 2023 Milletvekili seçimleri kıyaslandığında AK Parti’nin oylarında bir azalış görülürken 2023’te parti dışına yönelen seçmenler arasında etkili bir diğer faktör olarak sandığa gitmeme eğilimi de gözlemlenmektedir. 2018’deki AK Parti seçmeninin yüzde 1,4’ünün (281 bin kişi) 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde sandığa gitmediği tahmin edilmektedir.
• Betimsel kıyaslamalara göre, 2018’de yurtiçinde 11 milyon kişi CHP’ye oy vermişken 2023 Milletvekili seçimlerinde 13,2 milyon kişi CHP’ye oy vermiştir. Bu çerçevede iki Milletvekili seçimi arasında hacim açısından en fazla oy kazanımının CHP’ye ait olduğu tespit edilmektedir. Geçerli oy sayısının iki seçim arasında artış gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda, CHP oylarında yüzde 22,6’dan yüzde 24,4’e bir artış gerçekleşmiş bulunmaktadır. 2018’de Milletvekili seçiminde CHP’ye oy veren seçmenlerin yüzde 96,8’i (10,7 milyon kişi), Cumhurbaşkanlığı seçiminde CHP’nin içerisinde olduğu Millet İttifakı’nın adayı olan Kemal Kılıçdaroğlu’na oy verdi. Bu çerçevede, 2023’te 2018’e kıyasla analize konu partiler arasında parti tabanını en yüksek oranda koruyabilen parti CHP olarak tahmin edilmektedir. 2018’de Milletvekili seçiminde CHP olarak oy kullanan seçmenin sadece yüzde 0,9’u (yaklaşık 104 bin kişi) Oğan veya İnce’ye oy verdi. 2018’te CHP’ye oy verip 2023’te sandığa gitmeyen seçmen sayısının da AK Parti’dekine kıyasla daha sınırlı olduğu görülmektedir. Nitekim 102 bin kişinin yani 2018’teki CHP seçmeninin yüzde 0,9’unun 2023’te sandığa gitmediği tahmin edilmektedir.
• 2018’de Milletvekili seçiminde Milliyetçi Hareket Partisi (MHP)’ne oy veren seçmenlerin yüzde 80,5’inin (4,3 milyon kişi), Cumhurbaşkanlığı seçiminde MHP’nin içerisinde olduğu Cumhur İttifakı’nın adayı olan Erdoğan’a oy verdiği tahmin edilmektedir. 2018’de Milletvekili seçiminde MHP için oy kullanan seçmenin yüzde 15,6’sı (yaklaşık 832 bin kişi) Oğan veya İnce’ye oy verdi. Daha öncesinde sandığa giden MHP seçmeninin yüzde 2,5’inin (131 bin kişi) 2023’te sandığa gitmediği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, Cumhur İttifakı içerisinde sandığa gitmeyen seçmen yüzdesinin MHP’de AK Parti’ye kıyasla daha yüksek olduğu görülmektedir.
• 2018’de Milletvekili seçiminde İYİ Parti’ye oy veren seçmenlerin yüzde 75,9’u (3,7 milyon kişi), Cumhurbaşkanlığı seçiminde İYİ Parti’nin içerisinde olduğu Millet İttifakı’nın adayı olan Kılıçdaroğlu’na oy verdi. 2018 ve 2023 Milletvekili seçimleri göz önünde bulundurulduğunda, toplam oy sayısını 4,9 milyondan 5,2 milyona yükseltse de geçerli oylarda gerçekleşen daha hızlı artışla, oy oranında düşüş yaşanan İYİ Parti’de, 2018 yılındaki İYİ Parti seçmeninin yüzde 22,3’ünün (1,1 milyon kişi) Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy vermeyip Oğan veya İnce’ye oy verdiği görülmektedir. Ek olarak, 2018’te İYİ Parti’ye oy verip 2023’te sandığa gitmeyen seçmen sayısının sınırlı olduğu tahmin edilmektedir (35 bin kişi).
• Yaklaşık 1,1 milyon geçmiş İYİ Parti seçmeninin Oğan veya İnce’ye oy verdiği tahmin edilirken bu istatistik ile analize konu partiler arasında Oğan ve İnce’nin en fazla miktarda oyu geçmiş İYİ Parti seçmeninden aldığı tahmin edilmektedir. İYİ Parti seçmenini takiben 2018’deki MHP seçmeninden 832 bin oy Oğan ve İnce’ye giderken, yeni seçmen olarak adlandırılan ilk defa oy kullanan seçmen grubundan ise 354 bin oyun Oğan ve İnce’ye gittiği tespit edilmektedir. Oğan ve İnce 313 bin oyu geçmiş AK Parti seçmeninden alırken 2018’de sandığa gitmeyen 194 bin kişinin de Cumhurbaşkanlığı seçiminde Oğan veya İnce’ye oy verdiği tespit edilmektedir.
• 2018’deki Milletvekili seçiminde Halkların Demokratik Partisi (HDP)’ne oy veren seçmenin yüzde 88,4’ü (5 milyon kişi) Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy verdi. 2018’de Milletvekili seçiminde HDP’ye oy verip Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy vermeyen seçmenler arasında Oğan veya İnce’den ziyade sandığa gitmeme, gidilme durumunda da Erdoğan’ın öne çıktığı tahmin edilmektedir. Spesifik olarak, 2018’deki HDP seçmeninin yüzde 9,9’unun (552 bin kişi) 2023’te sandığa gitmediği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede 2018’e kıyasla sandığa gitmeme eğiliminin en yüksek olduğu grup, geçmişte HDP’ye oy veren seçmen olarak tespit edilmektedir. 2018’de Milletvekili seçiminde HDP’ye oy veren seçmenlerin yüzde 1,0’inin (58 bin kişi), 2023’teki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’a oy verdiği tahmin edilmektedir.
• Ekolojik Çıkarım modeli analizi kapsamında 2018 Milletvekili seçim sonuçlarında “diğer partiler” olarak gruplandırılan Hür Dava Partisi (Hüda Par), Vatan Partisi, Saadet Partisi ve Bağımsızlar ve tutanaklarda ittifaklar adına kaydedilmiş partilere dağıtılmamış oyların toplamının yüzde 68,3’ünün (1,1 milyon kişi) 2023’teki Cumhurbaşkanı seçiminde Erdoğan’a oy verdiği tahmin edilmektedir. Aynı seçmen grubunda Kılıçdaroğlu’nun oyu yüzde 8,2 (128 bin kişi) iken Oğan ve İnce’nin oylarının toplamı yüzde 6,3 (98 bin kişi) olarak tahmin edilmektedir. Aynı seçmen grubunun 2023’te yüzde 17,1’inin (266 bin kişi) sandığa gitmediği tahmin edilmektedir.
• 2018’de sandığa gitmeyen seçmenlerden 6,2 milyon kişinin 2023’te de sandığa gitmediği tahmin edilirken 2018’de sandığa gitmeyen seçmenlerin 2023’te bir kısmının sandığa gitmesiyle, Kılıçdaroğlu’nun 1 milyon, Erdoğan’ın ise 312 bin oy aldığı tahmin edilmektedir.
• Yeni seçmen olarak kategorize edilebilecek seçmenlerin 2023’teki oylarının dağılımında, Kılıçdaroğlu yüzde 58,9, Erdoğan yüzde 29,5, Oğan veya İnce yüzde 7,7 pay alırken bu seçmen grubunda sandığa gitmeme oranının yüzde 3,9 ile sınırlı bir seviyede olduğu tespit edilmektedir.

Tablo 1: 2018 ve 2023 Milletvekili Seçimlerinin Betimsel Karşılaştırması

Kaynak: IEA

Not: * 2023 seçimleri kapsamında analize konu veriler geçici seçim sonuçları olup süreç içerisindeki güncellemeleri içermediği için güncel istatistiklerden sayısal olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Analiz sonuçlarının tam değerler yerine dağılımlar açısından göz önünde bulundurulması tavsiye edilmektedir.

** Oy pusulalarında ittifak oyu olarak sınıflandırılan oyların orantılı olarak ittifak partilerine dağıtıldığı veriler yerine, seçmen tercihlerinin ayrıştırılabilmesi adına, ittifak adına kaydedilen oyların partilere geri dağıtılmadığı, ham veriler paylaşılmaktadır.

Grafik 1: Ekolojik Çıkarım Yöntemine Göre 24 Haziran 2018 Milletvekili ve 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçimleri Arasındaki Oy Geçişleri

Kaynak: IEA

Not: Analize konu veriler geçici seçim sonuçları olup süreç içerisindeki güncellemeleri içermediği için güncel istatistiklerden sayısal olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Analiz sonuçlarının tam değerler yerine dağılımlar ve geçişler açısından göz önünde bulundurulması tavsiye edilmektedir.

Kaynaklar

Çilek Ağacı. (2018). Secimverisi. https://github.com/cilekagaci/secimverisi

Laui O., Moore, R., T., ve Kellermann, M. (2023). eiPack: Ecological Inference and Higher-Dimension Data Management. R package version 0.2-2. https://cran.r-project.org/web/packages/eiPack/index.html

YSK. (2018). 27. Dönem Milletvekili Genel Seçim Sonuçlar. https://sonuc.ysk.gov.tr/