Türkiye’de Dış Politika Algısı

Kaan Eroğuz

Savaşlar, kitlesel göçler ve küresel salgınlar çağımızın büyük bunalımlarından. Suriye’de 2011 yılından itibaren devam eden iç savaş, Ukrayna krizinin bürokratik soğuk savaş ikliminden sıcak savaşa dönüşmesi, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan Karabağ savaşı ve özellikle Ortadoğu ve Avrasya coğrafyasında artan terör örgütleri faaliyetleri Türkiye’nin dış politika hamlelerini çok daha kritik hale getiriyor. 

2013 yılından itibaren Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Aydın koordinasyonunda akademik bir ekip tarafından yürütülen “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”’nın 2022 tarihli son yayınlanan raporu Türkiye’nin yürüttüğü dış politika anlayışının toplumdaki yansımalarına dair detaylı ve önemli bilgiler içeriyor. Kamuoyunun Türk dış politikasına bakış açısını ortaya koymayı ve toplumun dış politikayla alakalı konulardaki yaklaşımlarını saptamayı amaçlayan araştırma, 25 Mayıs-7 Haziran 2022 tarihleri arasında Türkiye genelini temsilen IBSS-Düzey 2 kapsamında 26 ilde 18 yaş üstü kişilerle gerçekleşen saha çalışmaları sonucunda tamamlandı. Güvenilirlik düzeyi %95 olarak saptanan araştırmada, toplumun dış politikayla ilgili haber alma tercihlerinde ilk sırayı %86,9 oranla televizyon kanallarının aldığı, onu %46,9 ile sosyal medyanın ve %41,3 ile internet haber portallarının takip ettiği görülüyor.

Araştırmada yer alan “Türkiye’nin Ortadoğu Politikasını Doğru Buluyor Musunuz?” sorusuna “Başarılı buluyorum” diyenlerin oranı 2021 yılında %35,1 iken 2022 yılında %34,6’ya gerilemiş bulunuyor. “Başarısız buluyorum” diyenlerin oranı ise 2021 yılında %21,8 iken 2022 yılında %25,5’e çıkmış durumda. “Ne başarılı ne başarısız buluyorum” diyenlerin oranı ise %43,1’den %39,9’a düşmüş durumda. Bu veriler Türkiye’de toplumun dış politikaya olan ilgisinin geçtiğimiz yıla göre arttığını gösteriyor.

Türkiye’nin Ortadoğu politikasına olan toplumsal bakışı partiler bazında incelediğimizde ise; AKP seçmeninin %47,4’ünün “Başarılı buluyorum” yanıtını verirken, %15’inin “Başarısız buluyorum, %37,1’inin ise “Ne başarılı ne başarısız buluyorum” yanıtını verdiği görülüyor. MHP seçmeninin %51,5’inin “Başarılı buluyorum”, %19,6’sının “Başarısız buluyorum”, %28,9’unun ise “Ne başarılı buluyorum ne başarısız buluyorum” eğiliminde olduğu saptanıyor. Bu oranlar meclisteki muhalefet partileri olan CHP seçmeninin %15,2’sinde “Başarılı buluyorum”, %35,5’inde “Başarısız buluyorum”, %49,2’sinde ise “Ne başarılı ne de başarısız buluyorum” şeklinde yanıtlanırken İYİ Parti seçmeninin %23,8’inde “Başarılı buluyorum”, %44,0’ünde “Başarısız buluyorum”, %32,1’inde ise “Ne başarılı ne başarısız” buluyorum şeklinde cevaplanmış gözüküyor. HDP seçmeninin eğilimine baktığımızda ise; %30,6’sının “Başarılı buluyorum”, %33,7’sinin “Başarısız buluyorum”, %35,7’sinin ise “Ne başarılı ne de başarısız buluyorum” şeklinde cevap verdiği görülüyor.

Türkiye’nin dış politikasını olduğu kadar süreç içerisinde iç politikasını da şekillendirmeye başlayan sığınmacı meselesi ile ilgili araştırmada yer alan veriler de oldukça ilginç. Sığınmacıların Türkiye’de ucuz ve kaçak işgücü yaratarak işsizliğin oluşmasında etkili oldukları önermesine “Kesinlikle katılıyorum” yanıtını verenlerin oranı %26,3 iken, “Katılıyorum” cevabını verenlerin oranı %39,3 seviyesinde. Önermeye “Kesinlikle katılmıyorum” diyenlerin oranı ise %7,0 iken, “Katılmıyorum” diyenlerin oranı %25,4. “Sığınmacıların bir kısmına vatandaşlık verilmesi rahatsız edici” önermesine katılanların oranı ise %37,8 iken, “Kesinlikle katılıyorum” diyenlerin oranı %24,9, “Katılmıyorum” diyenlerin oranı %30,2 iken “Kesinlikle katılmıyorum” diyenlerin oranı %6,0 olarak saptanmış bulunuyor.

Araştırmada yer alan önemli sorulardan biri olarak; “Sizce Türkiye’nin Dış Politikasında Karşılaştığı En Önemli Sorun Hangisidir?” sorusuna katılımcıların verdiği cevaplar şu şekilde; %14,7 oranında “Sınır ötesi terörle mücadele”, %11,9 “İsrail ile ilişkiler”, %11,9 “ABD ile ilişkiler”, %10,5 “Suriye’deki YPG/JPG varlığı”, %10,5 “Suriye’deki İç Savaş”, %9,1 “AB ile ilişkiler”, %8,0 “Irak’taki PKK varlığı”, %7,7 “Doğu Akdeniz’de yaşanan gerginlikler”, %6,4 “Uluslararası göç”, %4,8 “Suudi Arabistan-BAE’nin Türkiye karşıtlığı” olarak yer aldı. 2021 yılı ile kıyaslandığı zaman, toplumda Türkiye’nin en önemli dış politika sorunu olarak “sınır ötesi terörle mücadele” cevabının sıralamada ilk yerini korumasına rağmen oranının düştüğü gözlemleniyor. 2021 yılında Türkiye’nin en önemli dış politika sorununu sınır ötesi terörle mücadele olarak görenlerin oranı %23,5 iken bu oran 2022 yılında %14,7 oranına gerilemiş durumda. Sığınmacı sorununun Türkiye gündemini domine etmesi, toplumun Türkiye’nin en büyük dış politika sorunu olarak Suriye’de yaşanan iç savaşı ve uluslararası göç meselesini görmesini de arttırmış durumda. Öyle ki, Türkiye’nin dış politikasında en önemli sorun nedir sorusuna “Suriye’deki iç savaş” cevabını verenlerin oranı 2021 yılında %3,6 iken 2022 yılında %10,5’e; “Uluslararası göç” cevabını verenlerin oranı ise %3,9’dan %6,4’e çıkmış durumda.

Yoğun sıcak çatışmaların yaşandığı, bürokratik ilişkilerin sertleştiği, siyasal ve askeri aktörler arasında güç mücadelelerine sahne olunduğu coğrafyamızda Türkiye’nin dış politikasında yer alan sorunların çeşitliliği önemini ve yakıcılığını uzun bir süre daha koruyacak gibi görünüyor.

Kaynakça:

BBC News, “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması: ‘ABD’yi tehdit olarak görenlerin oranı azaldı, AB üyeliğine destek arttı’”, 2021, bağlantı için bknz: https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57485198 

Kadir Has Üniversitesi, Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması, 2022, bağlantı için bknz: https://www.mustafaaydin.gen.tr//source/TDP_2022_TUR_FINAL_.pdf