İzel Kocaman
Ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösteren unsurlar arasında çalışanların sektörlere göre dağılımı, nüfus artış hızı, doğum oranı, okullaşma oranı, GSYİH (Gayrisafi yurt içi hasıla) ve GSMH (Gayrisafi millî hasıla) bulunuyor. Gelişmişlik düzeyi hakkında fikir veren fakat gelişmişliğin ana unsurlardan biri olarak görülmeyen bir gösterge var: tescillenmiş patent sayısı. Ekonomisi gelişmiş ve küresel çapta söz sahibi olmasına rağmen teknolojisi geri kalmış, kendi üretimini yapamayan herhangi bir ülke görmek mümkün değil.
Patent, sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını ve satılmasını engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel hakkıdır. Bu hakkın kullanabileceğini gösteren belgeye ise patent belgesi deniyor. Tarihçesine bakacak olursak patent sistemi, buluş sahibini korumak ve yeniliği teşvik etmek amacıyla 15. yüzyılda geliştirildi. Ancak ilk örneklerini Osmanlı’da 13. yüzyılda görmek mümkün. Sınai mülkiyete ilişkin ilk düzenlemeler, başlangıcı 13 ve 14. yüzyıla dayanan “ahilik müessesesi” içinde yer almakta. Ahilik sistemi, batıdaki lonca sisteminden farklı olarak buluşa dayanıyordu; böylece yenilikçilik teşvik ediliyordu. Ahilik sistemine göre esnaf birliği kurmak için yeni bir ürün geliştirmek ya da teknolojide bir yenilik ortaya koymak gerekiyordu. Günümüzde patentlerde olduğu gibi geliştirilen yenilik için bir tekel hakkı veriliyordu.
Dünyadaki tescillenmiş patent sayılarını incelediğimizde, Avrupa Patent Ofisi’nin (EPO) raporuna göre, 2021 yılında en çok patent alan ülke 27,424 patent ile Amerika Birleşik Devletleri. ABD’yi sırasıyla Almanya, Japonya, Çin, Fransa, Kore, İsviçre, Birleşik Krallık, İtalya ve Hollanda takip ediyor. Türkiye 252 adet patent ile 27.sırada yerini alıyor. Avrupa Patent Ofisi’nin (EPO) tescil ettiği patentlerin alanı ise şöyle: 15,400 patent ile dijital iletişim, 15,321 patent ile sağlık teknolojisi, 14,671 bilgisayar teknolojisi, 12,054 patent ile elektrik enerji makine alanı ve 9,399 patent ile ulaşım. Ülkemizde 2021 yılında patent tescil belgesi almış illerin tescil sayılarını incelediğimizde Türk Patent ve Marka Kurumu’nun verilerine göz atmamız gerekiyor. Verilere göre İstanbul 1590 tescil, Ankara 481 tescil ve Bursa 150 tescil ile en çok patent alan ilk üç ilimiz. Hiç patent tescil belgesi alamamış 21 ilin arasında Ardahan, Kars, Van, Osmaniye, Tunceli ve Ordu bulunmakta. (Her kurumun patent tescil etme kriterlerinin birbirinden farklı olduğunun altını çizmek gerek.)
Teknoloji, bilgi birikim ve buna bağlı olarak tescillenmiş patent sayıları bir ülkenin ekonomik büyümesi, gelişmesi ve tarihi açısından hayati bir rol oynuyor. Dünya siyasetinde ve ekonomisinde söz sahibi olan ülkelerin de girişimcileri destekleyen, çağa ayak uyduran ve yeniliğin öncüsü olan ülkeler olduğunu görüyoruz.
Kaynaklar:
Türk Patent, “Patent Tescil Belgesi Almış İllerin Tescil Sayılarına Göre Sıralanması”
https://webim.turkpatent.gov.tr/file/7603c179-519a-4c98-af89-47a7aabe4247?download
Türk Patent, “Patent/Faydalı Model Marka Tasarım Bilgilendirme Broşürü”
https://webim.turkpatent.gov.tr/file/c97c36d3-c24c-442f-859e-ae98e8fe9685
European Patent Office (EPO), Total Grants
European Patent Office (EPO), “Patent Index”, 2021
European Patent Office (EPO), Annual Reports Statistics, 2021
European Patent Office (EPO), Top 10 Countries Granted Patents, 2021
