Nefret Öldürür: LGBTİ Bireylere Yönelik Şiddetin Karnesi

Meryem Hazal Çamurcu

Toplumda azınlık konumda olan gruplara uygulanan şiddet her geçen gün artıyor. LGBTİ+ bireylere yönelen şiddet de tüm dünyada endişe verici düzeyde.

Bütün uluslararası sözleşmeler, “ayrımcılığa maruz bırakılmama” ilkesi kapsamında tüm insanlara adil davranılmasını öngörüyor. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 14.maddesinde “Bu Sözleşme’de tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler, ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin sağlanmalıdır” deniliyor. Benzer şekilde, şiddetle ilgili özel olarak düzenlenen İstanbul Sözleşmesi’nin 4.maddesinde ayrımcılık yapılmaması gerektiği şu şekilde ifade ediliyor: “Taraflar bu Sözleşme hükümlerinin, özellikle de mağdurların haklarını korumaya yönelik tedbirlerin, cinsiyet, toplumsal cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasi veya başka tür görüş, ulusal veya sosyal köken, bir ulusal azınlıkla bağlantılı olma, mülk, doğum, cinsel yönelim, toplumsal cinsiyet kimliği, sağlık durumu, engellilik, medeni hal, göçmen veya mülteci statüsü veya başka bir statü gibi, herhangi bir temele dayalı olarak ayrımcılık yapılmaksızın uygulanmasını temin edeceklerdir.”

Uluslararası sözleşmelerde her ne kadar yer alsa da ayrımcılık yasağının fiili olarak sağlanamadığı açık. LGBTİ+ bireylerin yaşama hakkına yönelen şiddet, nefret suçu olarak tanımlanıyor. AGİT nefret suçunu “Önyargı saikli olarak toplum içerisindeki belirli bir gruba yönelik işlenen suç türü” olarak tanımlıyor. LGBTİ+ bireylerin nefret suçunun mağduru olma olasılıkları LGBTİ+ birey olmayanlara göre dört kat daha fazla.

Bu konuda veri bulmak ise bir hayli zor. Zira devlet kurumlarında bu şiddetin verilerini inceleyen araştırmalar yapılmıyor. Toplanan veriler derneklere ve uluslararası kuruluşlara ait.

Yapılan bir araştırmada Türkiye’de 2019 yılı içinde gerçekleşen homofobi ve transfobi temelli nefret suçlarına ilişkin 150 vaka incelenmiş. Homofobi ve transfobi temelli suçlara dair en çok vakanın görüldüğü il İstanbul olurken İstanbul’u sırasıyla Ankara ve İzmir takip ediyor. Bir önceki senenin verilerinde İstanbul yine birinci sırada. Vakaların gerçekleştiği yere bakıldığında birinci sırada sokak ve cadde var. Bunu okul izlerken üçüncü sırada kafe, bar, restoran yer alıyor. Ev ise bu suçların en çok işlendiği dördüncü mekan. Şiddetin türüne bakıldığında birinci sırada sözlü şiddet olarak adlandırabileceğimiz hakaret veya sözlü saldırı yer alıyor. İkinci sırada şiddet tehdidi yer alırken üçüncü sırada fiziksel şiddet bulunuyor. 2018 verileri de 2019 yılı verileriyle paralel. 2018 yılında birinci ve ikinci sırada yer alan hakaret veya sözlü saldırı ve şiddet tehdidi 2019’da aynı sırada yer alıyor. 2019’da bir önceki yıldan farklı olarak üçüncü sırada cinsel taciz yerine fiziksel şiddet var.

Bu şiddet sadece özel kişilerden gelmiyor. LGBTİ+ bireyler kamu görevlisi olan polis güçleri tarafından da şiddete maruz kalıyorlar. 2010 yılına ait bir veri Türkiye’de durumu mercek altına alıyor. Buna göre araştırmaya katılan 104 trans kadından %89’u gözaltındayken fiziksel şiddete uğradıklarını belirtiyorlar. Sözlü şiddeti de içeren şiddet söz konusu olduğunda bu oran %97’ye yükseliyor. 2019 yılını kapsayan araştırmada ise şiddetin failleri %82 oranında özel kişiler iken şiddet uygulayanların %9’u kamu görevlisi.

Yine aynı raporda bildirilen vakalarda polisin tavrı değerlendirilmiş. Buna göre polis %31 oranında aşağılayıcı, %46 oranında ilgisiz, %15 oranında standart ve sadece %8 oranında destekleyici davranmış.

Translara yönelik şiddetin bir yıl içindeki bilançosu ise çok ağır. Bu şiddet sonucunda Ekim 2017 ile Eylül 2018 yılları arasında en az 369 trans birey öldürüldü. Uluslararası Af Örgütü’nün 2021/22 Raporu’na göre Brezilya’da ise yılın ilk yarısında öldürülen trans birey sayısı 80. Kolombiya’da ise Kasım ayına kadar 30 trans birey cinayete kurban gitti. Amerika kıtasında ise trans ve cinsiyet çeşitliliğine sahip en az 287 kişinin öldürüldüğü biliniyor. Türkiye’de 2010 yılında cinsel yönelimi nedeniyle öldürüldüğü kayıt altına alınan 16 kişi var. Öldürülen 16 kişinin dokuzu gey, altısı ise trans kadın. Bir kişi ise gey olduğu düşünülerek öldürüldü.

LGBTİ+ bireylere yönelen şiddet, bu bireyleri evlerinden ve doğup büyüdükleri yerlerden ayrılma noktasına getiriyor. Önyargı ve nefret, azınlık konumunda olan bireylerin yaşam haklarını tehdit ediyor. LGBTİ bireyler de önyargı ve nefrete maruz kalan grupların başında geliyor. Bu nefret suçlarıyla mücadele eden yasaların oluşturulması için öncelikle LGBTİ haklarının insan hakları olduğunu hatırlamak gerek.

Kaynaklar:

UNHCR Türkiye, “LGBTİ Bireyler”, erişim: 17.06.2022.

https://www.unhcr.org/tr/lgbti-people

Uluslararası Af Örgütü, “LGBTİ+ Hakları”, erişim: 17.06.2022.

https://www.amnesty.org.tr/icerik/lgbti-haklari#

Uluslararası Af Örgütü, “Uluslararası Af Örgütü 2021/22 Raporu, erişim: 17.06.2022.

https://www.amnesty.org.tr/public/uploads/files/Rapor/UAO%CC%88_Y%C4%B1ll%C4%B1kRapor_TR_2021_22.pdf

Uluslararası Af Örgütü, “Ne Bir Hastalık Ne de Bir Suç Türkiye’de Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Trans Bireyler Eşitlik İstiyor”, erişim: 17.06.2022.

https://www.amnesty.org.tr/public/uploads/files/Rapor/TURKEY%20’NOT%20AN%20ILLNESS%20NOR%20A%20CRIME’%20LESBIAN%2C%20GAY%2C%20BISEXUAL%20AND%20TRANSGENDER%20PEOPLE%20IN%20TURKEY%20DEMAND%20EQUALITY.pdf

KAOS GL Derneği, “2019 Yılında Türkiye’de Gerçekleşen Homofobi ve Transfobi Temelli Nefret Suçları Raporu” erişim: 17.06.2022.

https://kaosgldernegi.org/images/library/2020nefret-suclari-raporu-2019-kucuk.pdf

KAOS GL Derneği, “2018 Yılında Türkiye’de Gerçekleşen Homofobi ve Transfobi Temelli Nefret Suçları Raporu” erişim: 17.06.2022.