Share on facebook
Share on twitter
Share on email
Share on whatsapp

Kamu-Özel İşbirliği Projelerinin Maliyeti Ne?

Çanakkale Köprüsü 18 Mart’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıldı. Kamu-Özel İşbirliği modeliyle Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Balıkesir Otoyolu’nun bir parçası olarak inşa edilen köprü, 28.05.2034 tarihinde kamuya devredilinceye kadar Daelim-Limak-SK-Yapı Merkezi Ortak Girişimi tarafından işletilecek. Bu süre boyunca köprüye verilen gelir garantisi ise günde 45.000 araç ve 2022 yılı için araç başına 17,7 Euro (290 TL) oldu. Bu ücret Euro bölgesi enflasyonuna göre her yıl güncellenecek. Ancak ne günlük garanti araç sayısına ulaşmak, ne de geçen araçlardan garanti ücreti olarak belirlenen ücretin alınması mümkün görünüyor. Çanakkale’de feribot işletmesini yapan GESTAŞ günde ortalama 10.000 araç taşıyor. Geçiş ücreti ise 200 lira olarak belirlendi.

Kamu-Özel İşbirliği modeli son yıllarda şehir hastanelerinin, büyük ulaşım projelerinin ve Akkuyu Nükleer Santralı’nın inşasında kullanılıyor. Büyük ulaşım projelerin yapımını üstlenen şirketler, Hazine’nin verdiği gelir garantileri sayesinde Dolar ya da Euro cinsinden kredi kullanarak projelerin yapımını gerçekleştiriyor. Ancak elde edilen gelirlerin gelir garantilerini karşılamaya yetmemesi ve aradaki farkı Hazine’nin yüklenmesi nedeniyle, projeler Bütçe’ye garanti süreleri boyunca önemli bir yük oluşturuyor.

TEPAV’ın Şubat ayında yayımlanan “Türkiye’de Kamu-Özel İşbirliği Modeli Uygulaması: Etkin Risk Paylaşımına Yönelik Bir Model Önerisi” başlıklı raporuna göre pandemi dönemindeki tam kapanmalar sırasında KÖİ modeliyle yapılmış yol ve köprülerde görevli şirketlere 252 milyon dolar ödeme yapıldı. Garantiler Dolar ya da Euro cinsinden verildiği, ancak geçiş ücretleri kura paralel artırılamadığı için kur artışı bu yükü daha da artırıyor ve geleceğe yönelik önemli bir risk oluşturuyor. Ayrıca geçiş ücretleri Dolar üzerinden olduğunda ABD, Euro üzerinden olduğunda ise Euro bölgesi enflasyonuna göre güncelleniyor. (CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu bütçe konuşması sırasında bu bilgiyi verirken yaptığı el hareketiyle iktidarın eleştiri oklarını üzerine çekmişti.)

Bu projelerin yapımına karar verilirken ekonomik rasyonalitenin geri plana düştüğünü ve görevli şirketler ile kredi sağlayan bankalar hemen hiç risk üstlenmezken, devletin büyük bir mali risk üstlendiğini söylemek mümkün. TEPAV raporu, sözleşmelerin yeniden müzakere edilerek riskin daha adil dağıtılabileceği bir model önerisinde bulunuyor.

TEPAV raporundaki hesaplamalara göre garanti ödemelerinin sözleşmelere göre toplamı yaklaşık 157,8 milyar dolar. 2020 sonu itibariyle yapılan ödemeler 5 milyar dolar civarında. 2021 başından itibaren yapılması gereken ödemeler ise şöyle sıralanıyor:

Kamu-Özel İşbirliği modeliyle yapılan büyük ulaşım projelerinin detayları ile ilgili tek bir resmi kaynaktan bilgiye ulaşmak mümkün değil. Bazı ulaşım projeleri ile ilgili farklı kaynaklardan derlediğimiz bilgiler ise şöyle:

*Köprünün daha erken işletmeye alınmasıyla işletme süresi sözleşme süresi sonuna kadar uzatıldı.

KAYNAK: Yusufoğlu, Arkan (2017) “Kamu Özel Ortaklığı Projelerinde Koşullu Yükümlülükler ve Mali Riskler: Avrasya Tüneli, Osmangazi Ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri Üzerine Bir Değerlendirme,” Gazi Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı s.156-174 (Erişim tarihi: 20.03.2022)

Ulaştırma Bakanlığı’nın Haydar Akar’ın CİMER başvurusuna verdiği 02.08.2019 tarihli ve 23766289-045 / E.213757 sayılı yanıtı (Erişim tarihi: 20.03.2022)

Ayrıcalıklı Abonelik

Türkiye Raporu’na Abone olarak her ay Türkiye çapında 1500 kişi ile yapılan anket çalışmalarının sonuçlarına ulaşabilirsiniz. Tüm sonuçlar parti, yaş, çalışma ve eğitim kırılımlarıyla beraber raporda yer alır. Aşağıdaki farklı paketleri inceleyerek seçtiğinizi satın alın.

İlgili Gönderiler

ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?

Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.

İNCELE

Önerilenler

Türkiye Raporu mobil uygulamasına abone ol, her ay Türkiye çapında 2000 kişiyle yapılan anket çalışmalarının detaylı sonuçları ayda iki kez cebine gelsin.

Tekrar hoşgeldiniz!

Hesabınıza aşağıdan giriş yapın

Yeni hesap oluştur!

Kayıt için aşağıdaki formu doldurun

Şifrenizi kurtarın

Şifrenizi sıfırlamak için aşağıda kullanıcı adınızı ya da email adresinizi girin.