Share on facebook
Share on twitter
Share on email
Share on whatsapp

Haritalarla Seçimler: 2002 Genel Seçimleri

3 Kasım 2002 genel seçimleri Türkiye siyasetinde bir dönüm noktası oldu. On yıllardır ülkeyi yöneten liderler, koalisyon ortağı siyasi partiler yüzde onluk seçim barajının altında kalıp siyaset sahnesinden silinirken bugün yirminci yaşını dolduran AK Parti iktidarı bu seçimle başladı. 2002 seçimleri aynı zamanda 6 Şubat’a kadar Türkiye’nin yakın tarihinin en yıkıcı doğal afeti olan 1999 Gölcük Depreminin ardından gerçekleşen ilk genel seçim olmasıyla da önem taşıyordu. Türkiye 2002’de nasıl henüz yeni kurulan AK Parti’yi tek başına iktidara taşıdı? Haritalarla Seçimlerin beşinci bölümünde ülkenin kaderini değiştiren ve milenyum Türkiye’sinin ilk seçimleri olan 2002 genel seçimleri var.

Refah Partisi’nin 1995’te sandıktan birinci parti çıkması, muhafazakar sağın  merkeze taşındığına işaret ediyordu. ANAP, DYP gibi Türkiye siyasetinde köklü bir yeri olan AP-DP kanadının merkez sağ partileri artık yıpranmıştı. Milliyetçi Hareket Partisi ve Milli Görüş hareketinin güç kazanması “çevrenin” “merkeze” yaklaştığını gösteriyordu. Tanıl Bora’ya göre MHP’nin merkeze yaklaşması memnuniyetle karşılanan, hatta medyadan teşvik gören bir süreçken Refah Partisi siyasetin merkezine buyur edilmedi. Hatta sistem, Refah’a karşı konumlandı. Bu açıdan 28 Şubat süreci Erbakan’ın Refah Partisi açısından büyük bir travmayla sonuçlanmış, bu dönemde İslamcı hareket büyük gayretlerle ulaştığı “merkezi” dönüştürememiş, merkezin zulmüne uğramıştı. Refah Partisi’nin kapatılmasıyla 1999 seçimlerine katılan Fazilet Partisi de selefinin kaderini paylaşacaktı.

1999 seçimlerinde Ecevit’in Demokratik Sol Partisi oyların %22,18’ini alarak sandıktan birinci parti çıktı. Böylece Ecevit, Bahçeli’nin MHP’si ve Yılmaz’ın ANAP’ı ile kurduğu koalisyon hükümetinin başbakanı oldu. Fakat Türkiye hâlen 28 Şubat’ın gölgesi altındaydı ve Meclis yeni krizlere gebeydi. Bu krizlerin ilki Fazilet Partisi İstanbul Milletvekili Merve Kavakçı’nın mazbatasını alması ile başladı. Kavakçı’nın TBMM’ye başörtüsüyle gelmesini DSP’li milletvekilleri protesto ederken Ecevit de bu protestoya destek verdi. Bu krizle başlayan süreç 2001 yılında Fazilet Partisi’nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla son buldu. Bu dönemde Milli Görüş cephesinde yenilikçi ve gelenekçiler arasındaki çatışma iyice su yüzüne çıkmış, hareket yol ayrımına girmişti. Erdoğan öncülüğünde bir grup yeni kurulan Saadet Partisi’ne katılmayı reddederek AK Parti’nin tohumlarını attı.

1999’da kurulan hükümeti büyük ekonomik, siyasi ve toplumsal sınavlar bekliyordu. 17 Ağustos depremi bu sınavlardan biriydi. Gölcük merkezli 7,6 büyüklüğündeki depremde can kaybı 18.373 olarak kayda geçti. Deprem ve yarattığı büyük acı ülkenin toplumsal hafızasına kazınırken rant siyasetini, yolsuzlukları ve insan hayatını hiçe sayan imar politikalarının bedellerini ortaya çıkardı. Yapılan çalışmalar, 2002 seçimlerinde 1999 depreminin etkili olduğunu ortaya koyuyor. Buna göre seçmenler depremden sonraki genel seçimlerde yalnızca 1999’daki iktidarı değil, bir dönemin bütün siyasetçilerini cezalandırdı.

Marmara’yı vuran deprem ekonomiyi de sarsmıştı. Bununla birlikte ekonomiye en büyük darbeyi dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in başbakan Bülent Ecevit’e “anayasa kitapçığı fırlatması” vurdu. Türkiye zaten halihazırda ekonomik krizlerle boğuşuyordu. 16 Şubat 2001’de Millî Güvenlik Kurulu toplantısı sırasında Sezer ve Ecevit arasındaki gerilim sonrası Türk lirası, günü yüzde 14,62 değer kaybıyla kapadı. On beş gün içerisinde de toplam yedi milyar dolar yurtdışına çıktı. “Kara Çarşamba” olarak da anılan kriz sonrası atılan en büyük adım, Ecevit’in isteği üzerine Kemal Derviş’in Dünya Bankası’ndaki görevinden ayrılarak “kurtarıcı” edası ve ekonomiden sorumlu devlet bakanı unvanıyla Türkiye’ye dönmesi oldu. Bu süreçte Kemal Derviş, Uluslararası Para Fonu (İMF) ile müzakereleri yöneterek finans sisteminin yeniden yapılanmasını amaçlayan Güçlü Ekonomi Programı’nı hazırladı. Ne var ki Derviş’in ekonomiyi yönetimi uzun sürmedi. Ağustos 2002’de Ekonomi Bakanı görevinden istifa etti.

Bu fırtınalı ekonomik iklim, yeni siyasi krizler doğuruyordu. Hem sağda hem de solda bölünmeler vardı. Fazilet Partisi’nin kapatılması sonrası Erdoğan liderliğindeki grup 14 Ağustos 2001’de Ankara Bilkent Otel’de 3 y ile (yolsuzluk, yasaklar, yoksulluk) mücadele etmek üzere AK Parti’yi kurdu. Erdoğan “milli görüş gömleğini” çıkarmış, muhafazakâr demokrat kimliğine yaslanan yeni bir parti kurmuştu. AK Parti, İslamcı gelenekten geldiğini reddetmiyor, fakat gelenekle hemhal yeni bir modernlik sunmayı hedefliyordu. Bu anlamda Kemalist seçkinciliğe ve askeri vesayete muhalefet ederken sadece dindar taşra ve kent yoksullarını değil Anadolu’da büyüyen sermayeyi de kendine çekmeye çalışıyordu. Böylece, yeni kurulan AK Parti, DYP-ANAP’ta vücut bulan liberal ve pragmatik merkez sağ seçmeni de Milli Görüş çizgisindeki dindar seçmeni de tabanında toplamayı başardı.

Merkez soldaki bölünme ise Başbakan Ecevit’in sağlığının giderek bozulduğu 2002 yılında gerçekleşti. 7 Temmuz 2002’de Ecevit’in sağlık durumunun kötüleşmesine dair tartışmaların üzerine dönemin Başbakan yardımcısı Devlet Bahçeli seçimlerin 3 Kasım 2002’de yapılacağını duyurdu. Bu açıklamanın üzerine, 8 Temmuz 2002’de DSP büyük kan kaybetti. Ecevit’in sağ kolu olarak nitelendirilen Devlet Bakanı ve Başbakan yardımcısı Hüsamettin Özkan, Dışişleri Bakanı İsmail Cem ve DSP’li bakanlar ve milletvekilleri istifalarını sundular. İsmail Cem ve Hüsamettin Özkan liderliğindeki grup Yeni Türkiye Partisi’ni (YTP) kurdu. DSP’den ayrılanların çoğu İsmail Cem’in merkez sol partisine katıldı. Kemal Derviş, YTP’nin kuruluşunda yer alsa da kısa süre sonra Cumhuriyet Halk Partisi’ne geçti. Derviş’in bu manevrası merkez solun yeni partisi olması beklenen YTP’nin güçlü bir varlık göstermesinin önünde engel oluşturdu.

Türkiye bu iklimde 3 Kasım 2002’de sandığa gitti. Seçimde %10 seçim barajının uygulanması sonucu AK Parti oyların %34,28’ini alıp tek başına iktidar olurken AK Parti’nin yanında yalnızca oyların %19,39’unu alan CHP, barajı geçerek Meclis’e milletvekili gönderdi. Çiller’in DYP’si %9,54 ile üçüncü parti olurken Bahçeli’nin MHP’si %8,36 oy oranı ile dördüncü parti olmuş, Cem Uzan’ın kurduğu Genç Parti ise ilk defa katıldığı seçimlerde oyların %7,25’ini almayı başarmıştır. Diğer partilerin oy oranları ise şöyle oldu: Fazilet Partisi’nin devamı niteliğindeki Saadet Partisi %2,5, sosyalist solun çatı partisi olarak görülen ÖDP %0,34, Sadettin Tantan’ın Yurt Partisi %0,94, Besim Tibuk’un LDP’si ise 0,28 oy oranı elde ettiler. LDP ve ÖDP oyları 1999 genel seçimlerine göre %100’den fazla eridi. Seçimlere ilk defa katılan Haydar Baş’ın BTP’si ise %0,48’de kaldı.

 

15 Yıl Sonra Tek Parti İktidarı: 2002 Genel Seçimleri Birinci Partiler

  • 2002 genel seçimleri, 1987’den sonra ilk defa bir partinin TBMM’de güvenoyu alarak tek başına iktidara geldiği seçim olarak Türk siyasi tarihi açısından önemli bir kırılma noktası oldu. Seçimler, %34,3 oy oranı ile AK Parti’nin üstünlüğü ile sona erdi. AK Parti 602 ilçede en fazla oyu alan parti olmuştur.
  • İlçe bazında partilerin birinci olduğu bölgeler incelendiğinde 1990’lı yılların aksine çok daha derli toplu bir harita ile karşılaşılmaktadır.
  • Doğu Marmara, Karadeniz, İç Anadolu ve Doğu Anadolu’nun bazı bölgelerinde net olarak AK Parti’nin üstünlüğü görülmektedir.
  • CHP ise Trakya, Ege, Batı Akdeniz, Kuzeydoğu Anadolu ve İç Anadolu’nun Alevi ağırlıklı nüfus barındıran ilçelerinde birinci partidir. CHP’nin önde olduğu ilçe sayısı 168’dir.
  • %10’luk seçim barajının kıl payı altında kalarak meclise giremeyen DYP ise İç Ege’de yoğunluklu olmak üzere 61 ilçede birinci olmuştur.
  • MHP ise çoğunluğu Adana, Osmaniye ve Mersin’de olmak üzere toplamda 19 ilçede önde çıktı.
  • 2002 seçimlerine DEHAP çatısı altında katılan Kürt siyasi hareketi ise Cihanbeyli hariç tümü Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da olmak üzere 76 ilçede lider olmuştur.

 

 Her Telden Çalanlar: 2002 Genel Seçimleri İkinci Partiler

  • Haritada ilçeler bazında ikinci partiler görülmektedir.
  1. CHP: 272
  2. DYP: 239
  3. AK Parti: 165
  4. MHP: 106
  5. ANAP: 40
  6. GENÇ: 38
  7. BAĞ: 22
  8. SAADET: 17
  9. BBP: 4 ilçede ikinci partidir.
  • CHP’nin ikinci parti olduğu ilçelerin çoğunluğu Karadeniz, İç Anadolu ve İstanbul-Kocaeli bölümünde bulunmaktadır.
  • DYP ise Güney Marmara, Trakya ve Batı Karadeniz’de çoğunlukla ikinci parti durumundadır.
  • AK Parti’nin ikinci olduğu ilçeler ise CHP ve DYP’nin baskın olduğu Ege bölgesi ile DEHAP’ın yoğunlaştığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindedir.
  • MHP, Orta Anadolu ve Erzurum/Bayburt/Gümüşhane yöresinde ikinci durumdadır.
  • Diğer partilerden ise ANAP Rize çevresinde Mesut Yılmaz etkisiyle ve milletvekili adaylarının bireysel etkileriyle Güneydoğu Anadolu bölgesinin bazı ilçelerinde ikinci parti konumuna kadar yükselmiştir. Genç Parti kıyı Ege’de ve Cem Uzan'ın  memleketi Sakarya yöresinde ve Trakya’da ikinci parti olabilmiştir.
  • Bağımsız adaylar çoğunluğu doğu bölgelerde olmak üzere 22 ilçede ikinci durumdadır. Adaylar içerisinden en fazla göze çarpan aday ise Elazığ’da Mehmet Ağar olmuştur.
  • Saadet Partisi’nin Bitlis, Konya, Niğde, Trabzon, Bilecik’te ikinci parti olduğu ilçeler bulunmaktadır.
  • BBP ise Muhsin Yazıcıoğlu’nun memleketi olması hasebiyle ve BBP siyasetinin en güçlü olduğu il olması sebebiyle Sivas’ın 4 ilçesinde ikinci olmuştur.

 

AK Parti'nin Yükselişi

  • Haritada AK Parti’nin 2002 genel seçimlerinde %10’dan daha az oy oranı elde ettiği ilçeler görünmektedir. AK Parti 2018 genel seçimlerinde lacivert ile gösterilen hiçbir şehirde birinci parti olamamıştır.
  • AK Parti’nin %10’un gerisinde kaldığı ilçeler bugün; CHP’nin ve HDP’nin güçlü olduğu bölgeler olmuştur. Batı Anadolu’da Atatürkçü-Sosyal Demokrat, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ise Kürt siyasi hareketinin güçlü olması AK Parti’yi geri planda bırakmış görünmektedir.

 

CHP'nin Geri Dönüşü

• CHP 2002 genel seçimlerinde %11 oy artırarak mecliste grup kurma hakkı kazandı ve ana muhalefet partisi oldu. CHP’nin oy artışında büyük ölçüde DSP’den aldığı oylar etkili oldu.
• Haritada görüldüğü üzere CHP, ilçelerin %90’ında oy oranını artırmıştır.
• CHP, ülke genelinde oylarını %100’den fazla artırmışken Kürt nüfusun yoğun olduğu bölgelerde CHP’de yer yer oy kayıpları saptanmıştır. CHP, 2002 seçimlerinde DEHAP’a oy kaybetti. Orta Anadolu’da CHP’nin oy kaybettiği ilçelerin çoğu da Kürt nüfusun belirli ölçüde var olduğu ilçelerdir.

 

Bilinen DYP'ye Veda: 2002 Seçimlerinde DYP

• DYP, 1999-2002 arasında %3 oy kaybetti. Haritada ilçelerin %65’inde oy kaybettiği görünüyor. DYP en fazla oy kaybını merkez ilçelerde yaşadı.
• Partinin oy artırdığı alanlar ülke genelinde parçalı olarak görünse de ortak bir noktada birleşiyorlar. DYP, 1999 genel seçimlerinde MHP’nin DYP’den oy alarak yükseldiği ilçelerde tekrar oy artırmıştır. 1999’da MHP’ye oy veren merkez sağ seçmenin önemli bir kesimi 2002’de tekrar DYP’ye döndü.

 

2002 Seçimlerinde Kürt Siyasi Hareketi 

• Kürt siyasi hareketi 1999 genel seçimlerine HADEP, 2002 genel seçimlerine ise DEHAP ismiyle katılmıştır. 2002'de Türkiye genelinde Kürt siyasi hareketinin partisinde %1,5 oranında artış gözlemlendi .
• DEHAP, özellikle Kürtlerin yoğun olarak ikamet ettiği ilçelerde düzenli bir oy artışı sergiledi. Ancak Kürtlerin yoğun olmadığı bazı Karadeniz ve İç Anadolu ilçelerinde de DEHAP’ın oy artırdığı görülmektedir. Buradaki temel faktör ise 1999 genel seçimlerinde %0,8 oy alan ÖDP’nin bazı ilçelerde çok zayıflaması ve Kürt siyasi hareketine oy kaybetmesidir.
• DEHAP’ın oy kaybettiği ilçeler ise Karadeniz, Trakya ve göller yöresinde yoğunlaşıyor. DEHAP’ın oy kaybettiği ilçelerde 1999 genel seçim sonuçları incelendiğinde ANAP'ın Türkiye genelinin üzerinde oy aldığı görülecektir. ANAP’ın ambleminde arı, HADEP’te ise kelebek bulunması ANAP’a oy vermek isteyen bir kısım seçmenin yanılarak HADEP’e oy vermesinin önünü açmıştı. 2002’de HADEP kapanıp DEHAP seçime katılınca bu sorun ortadan kalktı ve HADEP’in sehven aldığı oylar geri gitti. Böylece DEHAP oy kaybetti.

 

Muhafazakar Demokrat AK Parti'nin Karşısında Baykal'ın CHP'si

  • 2002 genel seçimlerinde AK Parti, CHP’den %15 daha fazla oy almıştır. AK Parti’nin ülke genelinde fazla oy almasına rağmen CHP’nin gerisinde kaldığı ilçeler bulunmaktadır.
  • Türkiye genelinde 715 ilçede AK Parti CHP’den fazla oy almışken buna karşılık CHP de 224 ilçede AK Parti’den fazla oy almıştır.
  • AK Parti’nin CHP’den fazla oy aldığı ilçeler İç Anadolu, Karadeniz, Doğu ve Güney Marmara, Doğu Anadolu’nun çoğu bölgesi ve Güneydoğu Anadolu olmuştur.
  • CHP ise Ege, Akdeniz, Trakya, Tunceli yöresi ve Kars/Ardahan/Artvin bölgesinde AK Parti’nin üzerinde oy oranına sahip olmuştur.

 

Siyaset Sahnesine Yeni Çıkanlar: Genç Partiye Karşı AK Parti 

  • Çiçeği burnunda, ilk seçimlerine katılan iki partinin karşılaştırılmasında AK Parti’nin 891 ilçede GENÇ Parti’den fazla oy aldığı tespit edilmiştir. AK Parti, geleneksel olarak Türkiye ortalamasından düşük oy aldığı kıyı Ege ve Trakya bölgesinin çoğu ilçesinde GENÇ Parti’den düşük oy almıştır.
  • GENÇ Parti’nin AK Parti’yi geride bıraktığı bölgeler ele alındığında ise bugün CHP’nin üstün olduğu ilçeler göze çarpmaktadır. GENÇ Parti’nin AK Parti’den fazla oy aldığı 48 ilçenin 46’sında son yapılan genel seçimde CHP birinci parti olmuştur. CHP’nin birinci olmadığı ilçeler Sakarya’ya bağlı Pamukova ve Söğütlü ilçeleridir. Bu iki ilçede GENÇ Parti birinci parti olmuştur. Cem Uzan’ın Sakaryalı olması etkilidir.

 

Merkez Sağın Çöküşü: AK Parti ve DYP


 

  • DYP, 2002 seçimlerinde %10’luk barajın kıl payı altında kalmıştı. Türkiye genelinde %3 civarında oy kaybeden DYP, 135 ilçede AK Parti’den fazla oy almıştır.
  • 2002 seçimlerinde İç Ege, Trakya ve Batı Akdeniz, Ardahan-Artvin yöresi, Eskişehir ve Kastamonu’da belirli ilçelerle AK Parti’den fazla oy almıştır.
  • AK Parti ise Refah Partisi/ Fazilet Partisi çizgisinin güçlü olduğu ilçelerde DYP’nin üzerinde oy almıştır.

 

Kürt Hareketinin Karşısında Çiller'in DYP'si

  • 2002 seçimlerinde DYP %9,7, DEHAP ise %6,2 oy oranına erişmiştir. DYP 775 ilçede DEHAP’tan fazla oy alabilmişken DEHAP ise rakibine yalnızca 164 ilçede üstünlük kurabilmiştir.
  • İki partinin öne çıktığı coğrafyalar incelendiğinde ise DEHAP’ın Kürt yurttaşların çoğunlukta yaşadığı Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde DYP’den fazla oy aldığı görülmektedir. Ayrıca DEHAP, Orta Anadolu’da yoğun Kürt nüfus bulunduran Haymana, Cihanbeyli, Kulu, Boztepe, Kırşehir Merkez gibi ilçelerde DYP’den fazla oy almıştır. Ayrıca Güneydoğu’dan fazla göç alan Adana ve Mersin’de (Yüreğir, Seyhan, Toroslar, Tarsus, Akdeniz, Mezitli, Yenişehir) DEHAP, DYP’yi geride bırakmıştır.
  • DYP’nin 2002 seçimlerinde özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir’in merkez ilçelerinde %3-7 arasında oy kaybetmesi ve metropollere yoğun olarak doğu bölgelerden göç gelmesi nedeniyle DEHAP bazı ilçelerde DYP’nin üzerindedir.

 

ANAP'ın Sonu, AK Parti'nin Başlangıcı

• 2002 seçimlerinde AK Parti ANAP’tan 29 puan daha fazla oy almıştır. Aradaki ciddi oy farkının sonucu olarak ülke genelindeki ilçelerin 905’inde AK Parti daha fazla oy almıştır.
• Büyük oy farkına rağmen ANAP bazı ilçelerde AK Parti’nin üzerinde oy almayı başarmıştır. Bu ilçeler Şanlıurfa ve Tunceli yörelerinde yoğunlaşırken Mesut Yılmaz’ın etkisiyle Rize’de, merkez sağ seçmenin çoğunluk olmasıyla Marmaris, Bodrum ve Datça’da da görülmektedir.
• Ayrıca milletvekili adaylarının etkileriyle ANAP, Alanya’da, Döşemealtı’nda, Pehlivanköy’de de AK Parti’den fazla oy almıştır.


Çiller'in DYP'sine Karşı Baykal'ın CHP'si 

• 2002 seçimleri için DYP ile CHP arasında yapılacak bir karşılaştırmada 1999 ve 1995 genel seçimlerine göre daha dengeli ve hatta CHP lehine bir harita ortaya çıkmıştır.
• İç Anadolu’nun doğu kesimleri, Kars-Ardahan yöresi, Antalya, Mersin ve Trakya CHP’nin DYP’ye karşı net üstünlük kurduğu coğrafyalar olmuştur. Şüphesiz ki CHP’nin buralarda öne çıkmasının en temel destekleyicisi 1999’da DSP’ye oy vermiş geniş bir kitlenin CHP’ye yönelmesi olmuştur.
• DYP ise Batı Anadolu’nun iç kısımlarında, Karadeniz’in iç kısımlarında ve Güneydoğu Anadolu’da CHP’den fazla oy almış görünmektedir.
• Özellikle şehirlerin merkez ilçelerinde CHP’nin DYP’den fazla oy aldığı haritaya yansımaktadır.

 

Bahçeli'nin MHP'sine Karşı Baykal'ın CHP'si 

  • 2002 seçimlerinde CHP %19, MHP ise %8 oy oranı elde etmiştir. İki parti arasında %11 oy farkı olmasına rağmen MHP, 285 ilçede CHP’den fazla oy almıştır.
  • MHP’nin CHP’yi geride bıraktığı ilçeler İç Anadolu, Batı Karadeniz’in iç kesimleri, Doğu Akdeniz ve Erzurum yöresinde yoğunlaşmıştır. Güneydoğu Anadolu’da ise Arap nüfusun yoğunlaştığı veya Türkmenlerin bulunduğu ilçelerde MHP’nin oyu CHP’nin üzerindedir.
  • CHP ise Batı Anadolu’daki ilçelerin önemli bir kesiminde MHP'yi geride bırakmıştır.

 

Ecevit'in DSP'sine karşı İsmail Cem'in YTP'si

  • 1999 seçimlerinden birinci parti olarak çıkan ve Ecevit’in önderliğinde iktidara gelen DSP, 2002 seçimlerinde %1,2 oy oranıyla baraj altında kaldı. DSP’den, 1999-2002 arasında birçok milletvekili istifa ederek CHP ve İsmail Cem‘in kurduğu YTP’ye geçiş yaptı.
  • 2002 seçimlerinde merkez solda yer alan ve %1 dolaylarında oy alan YTP ve DSP’nin birbirlerine karşı üstün oldukları ilçeler görülmektedir.
  • YTP, kent merkezlerinde ve Alevi nüfusun yoğunlaştığı alanlarda DSP’nin üzerinde oy alırken, diğer kesimlerde DSP’nin oy üstünlüğü göze çarpmaktadır.
  • YTP, sol-sosyal demokrat kitlede biraz daha güçlüyken ulusalcı-Atatürkçü kitlede DSP öne çıkmaktadır.

 

2002 Genel Seçimlerinde Sol Siyasi Partiler

• 2002 seçimlerini sosyalist partiler açısından ele aldığımızda üç parti arasında karşılaştırma yapmak mümkün olacaktır. ÖDP, İşçi Partisi ve TKP 2002 seçimlerine katılan üç sosyalist parti olmuştur.
• İşçi Partisi %0,51, ÖDP %0,34, TKP ise %0,19 oy oranı elde etmiştir.
• Ülke genelinde İşçi Partisinin diğer sosyalist partilerden daha önde olduğu haritada görülmektedir. Ancak Batı ve Orta Anadolu’da daha seyrek olmak üzere Doğu Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu’da ÖDP’nin üstünlüğü göze çarpmaktadır. TKP’nin ise öne çıktığı ilçeler çok kısıtlıdır. Siirt’te ara seçimlere katılan tek sosyalist parti TKP olmuştur.
• ÖDP’nin Dev-Yol siyasetinin devamı niteliğinde bir parti olması hasebiyle Doğu Karadeniz’de diğer sosyalist yapılara göre çok daha güçlü olduğu görülmektedir. Ayrıca İşçi Partisi’nin Atatürkçü/Ulusalcı söylemleri Kürt nüfusun yoğun olduğu bölgelerde oy potansiyelinin gerisinde kalmasını sağlamış, ÖDP’yi öne çıkarmıştır.

 

2002'de Komünistlere Karşı Liberaller 

• İdeolojik olarak birbirlerinin karşısında olan liberaller-sosyalistlerin Türkiye genelinde oy dağılımlarını ele alabileceğimiz harita TKP ve LDP üzerinden haritalandırılmıştır.
• LDP, ülke genelinde TKP’nin üzerinde oy alırken özellikle Batı Karadeniz ve İç Anadolu’nun batısını domine etmiştir.
• TKP ise İç Anadolu’nun batısı ile Doğu Anadolu’da LDP’nin üzerinde oy oranına erişmiştir. TKP’nin LDP’yi geçtiği coğrafyalar Alevi ve Kürt nüfusun yoğunlaştığı bölgelerle önemli ölçüde benzerlik göstermektedir.

 

Milli Görüşe Karşı İslami Milliyetçilik: Saadet'in Karşısında BBP 

  • Türkiye siyasetinde hiçbir dönemde geniş kitleleri yakalayamamış ancak yok olmaya da hiçbir dönemde yüz tutmamış sağ cenahın iki partisinin karşılaştırılmasında Saadet Partisinin BBP’den daha geniş alanlarda siyaset zemini bulduğu haritada görünmektedir.
  • BBP, MHP’den kopmuş bir siyasi oluşum olması dolayısıyla milliyetçiliğin ön planda olduğu Kastamonu, Yozgat, Sivas, Çankırı, Kırıkkale, Ankara, Ordu, Giresun gibi illerde Saadet Partisinden fazla oy almıştır.
  • Saadet Partisi ise geçmişte Refah Partisi ve Fazilet Partisinin güçlü olduğu bölgelerde, 2002 itibariyle ise AK Parti’nin hakim olduğu ilçelerde çoğunlukla BBP’den fazla oy almıştır.
  • Saadet Partisinin Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı ilçelerde de BBP’nin üzerinde oy aldığı görünmektedir.

 

Haritalar ve analiz: Mert UZUNSOY

Türkiye’deki seçimler ve siyasi coğrafyada yaşanan değişimlere ilgi gösteren ve bu yönde araştırmalar sürdüren bir araştırmacıdır. 2020 yılında Trakya Üniversitesi Ekonometri bölümünde lisans eğitimini tamamladı. Lisans eğitimi devam ederken Ordu, Adana, Edirne ve Ankara’da değişen seçim aritmetiği üzerine çalışmalar yaptı. Ocak 2021-Şubat 2022 tarihleri arasında Türkiye Raporu’nda genel ve yerel seçimler üzerine araştırmalar yaptı. Daraltılmış bölge, dar bölge seçim sisteminin Türkiye’de uygulanması durumunda ortaya çıkması muhtemel sonuçları çalıştı. Araştırmalarını seçimlerde yanlış oy kullanımı, seçim sistemleri, Türkiye’nin siyasi coğrafyası, seçmen davranışını etkileyen faktörler, tarımda yaşanan gelişmelerin seçimlere etkisi, göç hareketlerinin seçim coğrafyasına etkileri konularında sürdürmektedir. Mert UZUNSOY, Mart 2022’den beri TEPAV’da Araştırmacı olarak çalışmaktadır.

Giriş yazısı ve yayına hazırlayan: Serenay SASA

Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi bölümünden mezun oldu. Değişim öğrencisi olarak bir yıl Paris Siyasal Bilgiler Enstitüsü’nde (Sciences Po Paris) eğitim aldı.  2021 yılında Fransa’daki Aix-en-Provence Siyasal Bilgiler Enstitüsü’nde (Sciences Po Aix) karşılaştırmalı siyaset alanında yüksek lisans eğitimini tamamladı. Sasa, Şubat 2022’den bu yana Türkiye Raporu’nda araştırmacı olarak görev yapmakta ve ODTÜ’de siyaset bilimi alanında doktora eğitimine devam etmektedir. Araştırma ilgi alanları arasında Ortadoğu siyaseti, siyasal İslam, oy davranışı ve sosyal eşitsizlikler yer almaktadır.

Ayrıcalıklı Abonelik

Türkiye Raporu’na Abone olarak her ay Türkiye çapında 1500 kişi ile yapılan anket çalışmalarının sonuçlarına ulaşabilirsiniz. Tüm sonuçlar parti, yaş, çalışma ve eğitim kırılımlarıyla beraber raporda yer alır. Aşağıdaki farklı paketleri inceleyerek seçtiğinizi satın alın.

İlgili Gönderiler

ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?

Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.

İNCELE

Önerilenler

Türkiye Raporu mobil uygulamasına abone ol, her ay Türkiye çapında 2000 kişiyle yapılan anket çalışmalarının detaylı sonuçları ayda iki kez cebine gelsin.

Tekrar hoşgeldiniz!

Hesabınıza aşağıdan giriş yapın

Yeni hesap oluştur!

Kayıt için aşağıdaki formu doldurun

Şifrenizi kurtarın

Şifrenizi sıfırlamak için aşağıda kullanıcı adınızı ya da email adresinizi girin.