Geçici Koruma Statüsü: Suriyelilerin Türkiye’deki Durumu Ne?

Ali Yağmur Özyurtseven

Suriye İç Savaşı’nın başlamasının üstünden 11 yıldan fazla zaman geçti. 2011 yılının Mart ayında başlayan savaş özellikle Koronavirüs Pandemisi’nin başlaması ile birlikte hız kesmiş ve gündemden düşmüş olsa bile henüz bitmiş değil. Neticesinde, yüz binlerce kişinin öldüğü ve milyonlarca kişinin göçmen olduğu savaştan en çok etkilenen ülkelerin başında Suriye’den sonra Türkiye geliyor. Milyonlarca Suriyelinin geldiği Türkiye, bu süreçte hem ekonomik hem de sosyolojik açıdan büyük bir değişim yaşarken gelen Suriyelilerin çok büyük kısmına geçici koruma statüsü verdi.

Geçici koruma statüsü, 28 Nisan 2011 tarihinden itibaren Türkiye’ye Suriye’den gelen Suriye vatandaşları, vatansız kişiler ve mültecilere verilen bir statü. Göç İdare Genel Müdürlüğü tarafından verilen statü koruma talebine bağlı olarak verilmekle birlikte bu statüye sahip olanlar kendileri talep etmedikleri sürece, normal şartlar altında Suriye’ye geri gönderilmezler. 

Bunun yanında, Türkiye’de geçici koruma talebinde bulunan, Türkiye’ye giriş yapmış ve yetkililer tarafından tespit edilmiş ya da makul bir süre içinde gerekli mercilere başvurmuş kişiler, yasadışı bir şekilde girmiş ve kalmış olsalar bile geçerli bir gerekçe sunarlarsa cezalandırılmazlar. (İdari para cezası gibi cezalar) Ayrıca, geçici koruma statüsüne sahip olan kişilere Türkiye’de koruma ve yardım sağlanmaktadır. Söz konusu koruma ve yardım, mevcut durumları ile ilgili kalıcı bir çözüm bulunana kadar Türkiye’de kalmayı, zorla geri dönüşe karşı korunmayı ve en temel hak ve ihtiyaçlara erişimi kapsamaktadır. 

Ülkemizde bu konuyla ilgili duruma bakmak gerekirse, 2 Haziran 2022 tarihi itibariyle, ülkemizde geçici koruma statüsüne sahip tam 3.763.864 Suriyeli bulunuyor. Bu sayıyı yıllara göre değerlendirmek gerekirse, 2012 yılında, Suriye İç Savaşı başladıktan bir yıl sonra, Türkiye’de sadece 14.237 kişinin geçici koruma statüsü vardı. Bu sayı, savaşın gittikçe uzaması ve IŞİD gibi radikal örgütlerin ortaya çıkması ve güçlenmesi ile birlikte özellikle 2013 yılından sonra tırmanmaya başladı. 2013 yılında 224.655 kişi varken 2014 yılında bu sayı 1.519.286’ye kadar çıktı. 2017 yılında 3.426.786 olan kişi sayısında o zamandan beri radikal bir değişiklik olmamakla birlikte İç Savaş’ın yavaşlaması ile birlikte yüz binlerce insan da gönüllü olarak Suriye’ye geri döndü. 

Geçici koruma statüsüne sahip insanların ülkemizdeki illere göre dağılımına bakmak gerekirse, her şehirde Suriyeli bulunmakla birlikte en çok oldukları şehir, Türkiye’nin de en kalabalık şehri olan İstanbul. İstanbul’da tam 544 bin 934 Suriyeli var. Yani, yarım milyondan fazla. İkinci sırada ise 463 bin 594 ile, Suriye ile önemli bir sınırı olan Gaziantep yer alıyor. Gaziantep’ten sonra ise Suriye’nin sınır komşusu olan Hatay geliyor. Hatay’da Geçici Barınma Merkezi’nin bulunmasının da etkisiyle tam 429.615 kişi var. Hatay’ı Şanlurfa, Adana, Mersin gibi yine Suriye’ye yakın iller takip ederken yedinci sırada ise önemli bir sanayi şehri olan Bursa var.

Kaynaklar:

Göç İdaresi Başkanlığı, Geçici Koruma

https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Türkiye’de geçici koruma

https://help.unhcr.org/turkey/tr/information-for-syrians/temporary-protection-in-turkey/