Eşitsizliğin Gölgesinde: Türkiye'de ve Dünyada İşgücüne Katılım

Elif Olça Arslantekin

Türkiye nüfusu artık daha yaşlı

Son yayınlanan TÜİK verilerine göre 31 Aralık 2021 itibariyle Türkiye’nin toplam nüfusu 84 milyon 680 bin 273 kişiye ulaştı. Nüfusun %50,1’ini erkekler, %49,9’unu ise kadınlar oluşturuyor. 2007 ve 2021 verileri karşılaştırıldığında Türkiye’deki doğurganlık ve ölümlülük hızlarının azalmasına bağlı olarak yaşlı nüfus arttı ve ortanca yaş yükseldi. 2020 yılında 32,7 olan Türkiye’nin ortanca yaşı 2021 yılında 33,1’e yükseldi. Diğer bir deyişle Türkiye nüfusu yaşlandı.

Erkeklerin işgücüne katılım oranı kadınların iki katı

Çalışma çağındaki nüfus, 15 yaş ve üzeri yaştaki nüfus anlamına geliyor. İşgücü ise mal ve hizmet üretmek için emek arzında bulunan çalışma çağındaki nüfus olarak tanımlanıyor, istihdam edilen nüfusun ve işsiz nüfusun toplamı olarak hesaplanıyor. Mayıs 2022 TÜİK verilerine göre Türkiye’de çalışma çağındaki nüfus 64.560, işgücü nüfusu ise 34.624’tür. Toplam işgücüne katılım oranı %53,6 iken bu oran erkeklerde %72,2, kadınlarda sadece %35,5’tir. Mevsim etkisinden arındırılmış toplam istihdam oranı %47,8 olurken erkeklerde istihdam oranı %65,3, kadınlarda %30,6’dır. Kadın işgücü, küresel rekabet gücünün sağlanmasında, sürdürülebilir bir büyüme yakalanmasında ve toplumun refah düzeyinin artırılmasında hayati önem taşırken kadın istihdamının bu seviyelerde kalması Türkiye ekonomisi için kritik bir kayıp oluşturuyor.

Türkiye, işgücü potansiyelini yeterince kullanmıyor

Türkiye’de işgücüne dahil olmayanların sayısı 29.935 iken bunların 21,052’si kadınlardan oluşuyor. Türkiye’de kişi başına düşen GSYH 2021 yılında 30,797$ olurken, potansiyel işgücünün tamamının kullanılması, var olan işgücünün ve sermayenin daha üretken hale getirilmesi ya da sermayenin artırılması durumunda bu rakamın artması kaçılmaz olacaktır.

International Labour Organisation’ın (ILO) yayınladığı verilere göre dünya genelinde de çalışma hayatında cinsiyet eşitsizliği konusunda durum Türkiye’den farklı değil. Erkeklerin işgücünce katılım oranı %72, kadınların işgücüne katılım oranı %47 seviyesinde, bu da %25’lik bir fark oluşturuyor, bazı bölgelerde ise bu fark %50’den daha fazla. Gelişmiş ülkelerde bu fark daha az iken gelişmekte olan ve gelişmemiş olan ülkelerde bu fark ciddi seviyelerde.

Kişi başına düşen milli gelir (134.340$) sıralamasında ilk sırada olan Lüksemburg’da kadınların ve erkeklerin işgücüne katılım oranları arasındaki fark erkeklerin lehine %7, İrlanda’da (107,862$) %12,1, Singapur’da ise %17,4. Milli gelir konusunda Türkiye ile emsal olan ülkeler arasında bulunan Yunanistan’da (31,282$) bu fark %14,8, Rusya’da (29,819$) ise %15,2.

Kadınlar için eğitimde fırsat eşitliği şart

Kadınların çalışma hayatına katılamamasının çeşitli sebepleri bulunurken bunların başında kadınlara gerekli eğitim koşullarının sağlanmaması ve ataerkil toplum düzeninin getirdiği kültürel normlar bulunuyor. Türkiye’de kadınların eğitim düzeyine bakıldığında ‘’En az bir eğitim düzeyini tamamlayan kadınlar’’ın oranı %87,7 iken işgücüne katılım en çok %65,6 ile yükseköğretim mezunu kadınlar tarafından sağlanıyor. İşgücüne dahil olmayan kişiler işsiz olarak adlandırılmadığı için Türkiye’deki ev hanımlarının işgücündeki eksikliği göze çarpan bir tartışma konusu olarak gündemde kendine yer bulamazken Türkiye’de cinsiyetler arası işgücüne katılım oranının, milli gelir sıralamalarında dünya ülkeleri arasında son sıralarda bulunan ülkeler ile eşit seviyelerde olması Türkiye’nin potansiyel işgücünü kullanamadığını gösteren somut örneklerden sadece bir tanesi. Tüm eğitim seviyelerinde erkeklerin oranı kadınlardan daha fazla olmasına karşın kadınların eğitim düzeyi arttıkça çalışma hayatına katılımları artıyor. Bu durumda kadınlar için eğitim fırsatlarının arttırılması, ev hanımlarına sağlanacak teşviklerin yanı sıra çalışan babalara da çocuk bakımı için imkân sağlanması ve çalışma hayatında kadınları destekleyici politikaların yapılması tartışılması gereken konular arasında.

Kaynaklar:

TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2021

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2021-45500&dil=1

ILO, Gender gap in labour force participation rates

https://www.ilo.org/infostories/en-GB/Stories/Employment/barriers-women#global-gap/gap-labour-force

OECD, Gross domestic product (GDP)

https://data.oecd.org/gdp/gross-domestic-product-gdp.htm

TÜİK, İşgücü İstatistikleri, Mayıs 2022

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC-%C4%B0statistikleri-May%C4%B1s-2022-45650&dil=1

TÜİK, İstatistiklerle Kadın, 2021

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635

TEPAV, MAKING ECONOMIES WORK FOR WOMEN: FEMALE LABOUR FORCE PARTICIPATION IN TURKEY