Çöp değil, Geri Dönüştürülebilir: Türkiye’de Atık ve Bertaraf Miktarı
İzel Kocaman
TÜİK verilerine göre imalat sanayi işyerleri, maden işletmeleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB), sağlık kuruluşları ve hanehalklarında 2020 yılında 30,9 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 104,8 milyon ton atık oluştu. Toplam atık miktarı 2018’e göre %10,5 artmış durumda.
İmalat sanayi işyerlerinde 4,6 milyon tonu tehlikeli olmak üzere toplam 23,9 milyon ton atık oluşurken toplam atığın %56,3’ü satıldı veya lisanslı atık işleme tesislerine gönderildi. Bunun yanında, %24,2’si düzenli depolama tesislerine gönderildi, %7,1’i işyeri sahasında depolandı, %7’si tesis bünyesinde geri kazanıldı, %3,2’si belediye veya OSB yönetimleri tarafından toplandı, %1,7’si beraber yakma (ko-insinerasyon) veya yakma tesislerine gönderildi, %0,4’ü dolgu malzemesi olarak kullanıldı/doğaya yeniden kazandırıldı, %0,1’i ise diğer yöntemlerle bertaraf edildi.
Toplam 1.389 belediyenin 1.387 tanesinde atık hizmeti veriliyor. Atık hizmeti verilen belediyelerde toplanan 32,3 milyon ton atığın %69,4’ü düzenli depolama tesislerine, %17’si belediye çöplüklerine ve %13,2’si geri kazanım tesislerine gönderilirken %0,4’ü ise açıkta yakılarak, gömülerek, dereye veya araziye dökülerek bertaraf edildi. Belediyelerde toplanan kişi başı günlük ortalama atık miktarı 1,13 kg olarak hesaplandı.
Atık bertaraf ve geri kazanım tesislerinde işlenen 127,4 milyon ton atığa baktığımızda ise 78,3 milyon tonu bertaraf edilirken 49,1 milyon tonu ise geri kazanıldı. Toplam işlenen atık miktarı 2018’e göre %22 arttı. Düzenli depolama tesislerinin toplam kapasitesi 1,2 milyar m3 olarak tespit edildi. Toplam 174 düzenli depolama tesisinde 31,9 milyon tonu tehlikeli olmak üzere 77,8 milyon ton atık bertaraf edildi. Atık geri kazanım lisansı olan beraber yakma (ko-insinerasyon) tesislerinde 1,3 milyon ton atık yakılarak enerji geri kazanımı gerçekleştirildi. Kompost ve beraber yakma tesisleri hariç lisansı olan diğer atık geri kazanım tesislerinde ise toplam 47,6 milyon ton metal, plastik, kâğıt, mineral vb. atık geri kazanıldı.
Avrupa Birliği ülkelerine baktığımız zaman, 2020 yılında kişi başına en fazla kentsel atık, 834 kilogram ile Avusturya’da üretildi. Bu ülkeyi sırasıyla 814 kilogram ile Danimarka, 790 kilogram ile Lüksemburg, 746 ile Belçika takip etti. Dünya genelinde ise yılda 2,01 milyar ton kentsel atık oluşuyor. Oluşan atıkların yaklaşık %33’ü çevreye yararlı olacak şekilde bertaraf edilmiyor. Ayrıca kişi başı oluşan günlük atık miktarı 0,74 kilogram. Küresel atığın 2050 yılı itibariyle 3.40 milyar tona ulaşması bekleniyor. 2050 yılına kadar yüksek gelirli ülkelerin kişi başına düşen günlük atık üretiminin %19 oranında ve düşük-orta gelirli ülkelerin ise %40 ve daha fazla oranda artacağı tahmin ediliyor.
Kaynaklar:
TÜİK, Atık İstatistikleri, 2020
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198
The World Bank, What A Waste 2.0
Eurostat, Municipal waste statistics
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Municipal_waste_statistics
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE