Yeni Zirve: Cari Açık
Elif Olça Arslantekin
Türkiye’nin cari işlemler açığı, bir önceki yılın aynı ayına göre 2.269 milyon dolar artarak 3.458 milyon dolara ulaştı. Dahası, on iki aylık cari işlemler açığı 32.667 milyon dolar olarak gerçekleşti ve son on beş ayın en yüksek seviyesini gördü. Bu gelişmenin sebebi olarak TCMB, hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin 2.508 milyon dolar artarak 4.024 milyon dolara yükselmesine ve birincil gelir dengesi kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesine karşın ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının 4.794 milyon dolar artarak 6.426 milyon dolara yükselmesini gösterdi.
Cari Açık Nedir?
Cari açık, bir ülkenin diğer ülkelerle var olan ekonomik ilişkilerinde giderlerinin (ithalat, faiz ve kar transferleri gibi) gelirlerinden (ihracat, dış yardım ve işçi gelirleri gibi) yüksek olduğu durumları ifade eder. Gelirleri giderlerinden daha fazla olursa cari fazla olarak ifade edilir. Türkiye gibi gelişmekte olan çoğu ülkenin karşı karşıya olduğu temel iktisadi sorunlardan biri, cari işlemler açığı iken Türkiye’deki açığın temel belirleyicilerinden birisi dış ticaret açığı.
Cari açık, daha önce biriktirilen kaynaklarla (rezerv) finanse edilebileceği gibi yurtdışından veya yurt içinden kaynak ödünç alınarak da finanse edilebilir. Bu kaynakları doğrudan yabancı yatırımlar, portföy yatırımları (spekülatif ya da sıcak para) ve dış borçlanma olarak üçe ayırmak mümkündür. Ancak bir ülke durmaksızın dışarıdan borç alamaz, aldığı borçları geri ödemesi için bir noktada cari fazla vermesi gerekir.
Gelişmekte olan ülkelerin verdiği cari açık, kimi zaman bir sorun olarak değerlendirilirken kimi zaman ülkeye yapılmakta olan yatırım ve harcamalardan kaynaklı daha hızlı büyümeye sebep olacağı için doğal olarak da yorumlanabilir. Fakat unutulmaması gereken nokta, alınan borçların ne şekilde değerlendirildiği ve borçların vadesi geldiğinde geri ne şekilde ödeneceğidir. Bu noktada takip edilen politikaların yanı sıra yapılan yatırımlar kritik önem taşımaktadır.
2022 Ocak ayında Türkiye’deki cari açık 2017’den bu yana en yüksek seviyede gerçekleşti. Cari açık artışının en büyük sebeplerinden biri Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan kaynaklanan enerji ve emtia fiyatlarındaki artış olarak yorumlandı. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı, bir önceki yılın aynı ayında 1.931 milyon ABD doları fazla vermişken, bu ay 4.294 milyon dolar fazla verdi. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 950 milyon ABD doları olarak gerçekleşti.
Cari açığın belirlenmesinde hem iç hem dış dinamikler etkili olurken cari açık, Türkiye gündemini senelerdir meşgul eden kronik bir sorun haline geldi. Tasarruf yetersizliği, dış ticaret açığı, ihracatın ithalata bağımlı hale gelmesi ve enerji tüketiminde dışa bağımlılık gibi sorunlardan kaynaklı bu açık giderek artmıştır.
Kaynaklar:
TCMB, Ödemeler Dengesi Ayrıntılı Sunum
İKTİSAT ve TOPLUM DERGİSİ, Türkiye’nin Cari Açık Sorunu: Nedenler ve Çözümler – Turan Subaşat (İTD 1)
https://iktisatvetoplum.com/turkiyenin-cari-acik-sorunu-nedenler-ve-cozumler/
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE