Türkiye’de Enflasyon Gerçekten Ne Durumda?

Eray Çakmak

Tüm dünyada etkisi hissedilmeye başlayan enflasyon, Türkiye’nin de başa çıkmaya çalıştığı en büyük sorunlardan biri. Koronavirüs pandemisi ile birlikte tüm dünyada ekonomik dengeler değişmiş, sokağa çıkma yasağı altındaki toplumlara devlet ekonomik destek paketleri açıklamıştı. Türkiye’de bunun örneği ise “kısa çalışma ödeneği” uygulaması olmuştu. Pandeminin etkisini yavaş yavaş yitirmesiyle birlikte dünya ekonomileri yeni bir kriz ile sarsıldı: Rusya’nın Ukrayna’yı işgali. İki ülkenin de enerji ve gıda alanındaki stratejik önemi düşünüldüğünde bütün dünyayı etkileyecek olan bir ekonomik krizin ayak seslerinin duyulduğu söylenebilir. Enflasyondaki önlenemez yükseliş bu krizin göstergelerinden yalnızca biri. 

Batı ülkelerinin güçlü ekonomileri dahi enflasyondan nasibini almış durumda. ABD’de enflasyon %8,6 ile son 41 yılın zirvesinde. İngiltere’de de durum pek farklı değil. Yıllık enflasyon %9,1 ile son 40 yılın zirvesinde. İngiltere Merkez Bankası yaptığı açıklamada enflasyonun bu yıl %11’i aşacağını öngördüklerini belirtti. 

Türkiye’de de enflasyon son yirmi yılın en yüksek seviyesine ulaştı. TÜİK’in 4 Temmuz Pazartesi günü açıkladığı Haziran ayı enflasyon verilerine göre Türkiye’de yurt içi üretici fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artış Haziran ayında bir önceki yılın Haziran ayına göre %138 artış gösterdi. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ise bir önceki yılın aynı ayına göre %78 artış gösterdi. TÜİK’in tüketici fiyat endeksine göre, Haziran ayında aylık bazda TÜFE %4,95 olarak ölçüldü. Haziran’da aylık bazda fiyatları en çok artan ürünler ve bunların bir önceki aya göre değişim oranları ise şu şekilde; Şehir gazı ve doğalgaz %24,8; kişisel ulaştırma araçlarının yakıtları ve yağları %21,88 ve elektrik %15,01. 

Türkiye’de enflasyon ile ilgili veri açıklayan tek kurum TÜİK değil. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) da Türkiye’ye dair enflasyon verileri paylaşmakta. ENAG’ın açıkladığı son verilere göre ise haziran ayında enflasyon aylık bazda %8,31 seviyesindeydi. TÜFE’deki yıllık artış ise %175,55 olarak gerçekleşti. TÜİK ve ENAG arasında 100 puana yakın bir fark bulunmakta. Enflasyon verileri açıklayan diğer bir kurum İstanbul Ticaret Odası ise ücretliler geçinme endeksini Haziran ayında %94,19 olarak açıklamıştı.

Enflasyon tüm dünyayı etkileyen ekonomik krizin en önemli göstergelerinden biri. Fakat Türkiye’deki rakamların diğer G20 ülkeleri arasında negatif yönde ayrıştığının da altını çizmek gerek. Bu durumun sebebini ise yalnızca pandemi sonrası dünya piyasalarında fiyatların artışına veya Rusya-Ukrayna savaşına bağlamak gerçekçi olmayacaktır. Bu noktada hükümetin ekonomi politikalarının da etkisinden bahsetmek gerekiyor. Örneğin tüm dünyada ekonomik kriz esnasında merkez bankaları faiz artışına gitti. Amerikan Merkez Bankası FED faizleri 1,75 yaparak son 28 yılın en büyük faiz artışını gerçekleştirdi. İsviçre Merkez Bankası ise 15 yıl sonra ilk kez faiz artışı uyguladı. TCMB ise enflasyonun yükselmesini önlemek için 6 aydır faiz artışına gitmekten kaçınıyor ve politika faizini %14’te sabit tutuyor.