Sermaye ve Emek Arasında: Türkiye’de Derinleşen Gelir Eşitsizliği
Ali Ege Karadağ
Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın (GSYİH) işgücü payı, çalışanlara verilen toplam ücretin toplam çıktının ölçüsü olan GSYİH’deki yüzdesidir. Belirli bir referans dönemi için üretim sürecinde sermayeye ödenen pay ile karşılaştırıldığı zaman, çalışanlara tazminat olarak ödenen çıktının payı hakkında ve dolayısıyla gelir eşitsizliği ile ilgili bilgi sağlar. Türkiye, maaşların GSYİH’ye oranında 2019 verilerine göre yüzde 39,2 ile İrlanda hariç tüm Avrupa Birliği ülkelerinin gerisindeydi. Son üç yılda ise gerileme çok daha sert bir hal almış durumda. TÜİK’in Ocak-Mart 2022 Dönemsel Gayri Safi Milli Hasıla raporunda görüldüğü üzre işgücü ödemelerinin GSYİH’deki oranı 2020’de yüzde 39,1’e, 2021 yılında yüzde 35,5’e düşerken bu senenin ilk çeyreğinde bu oran yüzde 31,5’e düşmüş durumda.
Öte yandan, Burak Ünveren ve Seçkin Sunal’ın (2015) makalesinin sonuçları, Türkiye ekonomisi tam rekabetçi olsaydı, işgücünün gelirdeki payı açısından OECD ortalaması (%65) ile Türkiye (makalenin yazıldığı tarihte %38) arasında pratikte hiçbir fark olmayacağını ortaya koyuyordu. Yani rekabet eksikliğinden ve piyasada gücün az sayıda şirket arasında bölüşülmüş olmasından dolayı Türkiye’nin GSYİH’sinde maaşların payının düşüklüğü eskiye dayanan da bir fenomen.
Maaşların GSYİH’ye oranla düşük kalması Türkiye’nin yapısal bir problemi olsa bile 2020’den itibaren yaşanan 7,6 puanlık düşüşün çok keskin bir düşüş olduğunu belirtmek gerekiyor. Kıyaslamak gerekirse, gelişmiş ekonomilerde, emek geliri payları 1980’lerde düşmeye başladı. 2008 Küresel Mali Krizi’nden hemen önce son yarım yüzyılın en düşük seviyelerine ulaştılar ve o zamandan beri bu istatistikte ciddi bir toparlanma görülmedi. Yine de emek geliri payları şimdi 1970’e göre yalnızca 4-5 puan daha düşük. Örnek vermek gerekirse, ABD’de emek payının GSYİH’ye oranının zirve yaptığı 1970 yılında bu oran yüzde 64,8 idi. Sonrasında sermaye lehine atılan adımlara ve geçilen neo-liberal politikalara ve yaşanan 2008 krizine rağmen bu oran dip yaptığı 2010 yılında 1970 yılından yalnızca 6 puan aşağıda kalarak yüzde 58,8’e düşmüştü. Bu örnek Türkiye’nin son birkaç yılda yaşadığı ekonomik servet değişiminin daha net bir şekilde anlaşılmasını sağlayabilir.
Kaynaklar:
TÜİK, Dönemsel Gayrisafi Yurt İçi Hasıla, II. Çeyrek: Nisan-Haziran 2022
Unece, Labour share of GDP, comprising wages and social protection transfers
https://w3.unece.org/SDG/en/Indicator?id=30
Ünveren, Burak and Sunal, Seçkin, Why is the Labor Share So Low in Turkey? (December 15, 2015). The Developing Economies 53, No. 4, 2015.
https://www.researchgate.net/publication/284187754_Why_is_the_Labor_Share_so_Low_in_Turkey
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE