Her An Maruz Kalıyoruz: Radyasyon

İzel Kocaman

Varoluşlarından beri tüm canlılar radyasyona maruz kalmış ve kalmakta. Radyoaktif maddeler dünyamızın ve evrenimizin tüm kısımlarında bulunuyor. Hatta her insanın vücudu hafif derecede radyoaktif olma özelliğini taşıyor. Hayatımızın bir parçası olmasına rağmen yalnızca yüz yıldan biraz uzun bir süre önce keşfedildi ve bazı uygulamalar için faydalı olduğu gözlenerek kullanılmaya başlanıldı. 

Günlük yaşamımızda radyasyona maruz kalmamıza kozmik ışınlar, vücudumuzdaki radyoaktif izotoplar veya topraktaki uranyumun bozunması gibi doğal kaynaklar veya medikal (tıbbi) x-ışınları, endüstriyel gama ışınları gibi yapay kaynaklar sebep oluyor. 

Doğal radyasyon kaynaklarına baktığımızda insan katkısı olmaksızın doğada var olan ve toplumun maruz kaldığı radyasyonun yaklaşık % 85’lik kısmını (%18 Binalar/toprak, %14 Kozmik radyasyon, %42 Radon, %11 Yiyecek ve sulardan alınanlar) oluşturuyor.  Geriye kalan %15’lik kısmı ise yapay kaynaklar oluşturuyor. Bu kaynakların %14’lük bölümünü medikal kaynaklı radyasyonlar oluştururken %1’lik kısmını ise nükleer endüstri oluşturuyor. Medikal kaynaklı radyasyon, tanılama için kullanılan x-ışınına veya tanılama ve tedavi için kullanılan radyoterapi ve nükleer tıp uygulamalarına maruz kalan hastalar için özel önem arz ediyor. X-ışını kaynakları (Röntgen dahil) medikal kaynaklar nedeniyle maruz kalınan radyasyon miktarı içinde en büyük paya sahip. En çok görüntüleme yapılan bölgeler ise dişler, göğüs, kol ve bacaklar olurken bu görüntülemelerin her birinden alınan toplam radyasyon dozu, medikal X-ışınları nedeniyle maruz kalınan toplam dozun % 15’i kadar olduğu tespit edildi. 

Günümüzde X-ışınlarının kullanımı arttığından X-ışını cihazlarının üretiminde önemli teknolojik gelişmeler yaşandı. Bu sayede modern X-ışını cihazları daha az ışınlanmaya sebep oluyor. Ayrıca cihazların kullanımı sırasında uygulanan metotlarda yapılan iyileştirmeler de her geçen gün istenmeyen ışınlanma düzeyini azaltıyor. Örneğin; diş görüntülemeleri için X-ışınları demetleri daha sık hale getirilerek istenmeyen bölgelere olan ışınlanma filtrelenerek ve daha iyi zırhlama yapılarak hastaların radyasyondan daha iyi korunması sağlanıyor. Yapay radyasyon kaynaklarına ek olarak endüstride, tarımda, hayvancılıkta ve floresan lambaları, fosforlu saatler, televizyon gibi günlük hayatımızda kullandığımız çeşitler ürünlerde radyasyon bulunuyor.

Kaynak:

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Kimyasal Biyolojik Radyolojik Nükleer Tehditler (KBRN)

https://www.afad.gov.tr/kbrn/radyasyon-kaynaklari