Hem Çok Hem Yok: Türkiye’de Üniversiteler

Elif Nur Çamurcu

Yükseköğretim olarak da adlandırılan üniversite bireylere ilerlemek istediği alanlarla ilgili eğitim-öğretim imkânı verir. Üniversiteler bünyelerinde çeşitli bölümler ve alanlar barındırır. Bu bölüm ve alanlarda yer alan insanlar bilimsel araştırmalar yapmak, bilgi üretmek gibi işlevlere sahip olurlar. Günümüzde, Türkiye’de tam 209 adet üniversite bulunuyor. Bu üniversitelerin 131’i devlet üniversitesi olmakla birlikte kalan 78 tanesi ise vakıf üniversitesi. Türkiye 209 üniversite ile dünya genelinde 15. sırada yer alıyor. En fazla üniversite 8.407 ile Hindistan’da bulunmaktadır. İkinci sırada 5.758 üniversite ile ABD, üçüncü sırada ise 2.060 ile Filipinler yer almaktadır. 

Peki, ülkelerin üniversiteye alım şartları nelerdir? 1974 yılına kadar Türkiye’deki üniversiteler kendi öğrencilerini seçmekteydiler. Ancak 1982 Anayasası ile birlikte YÖK’ün kurulması ile 1981’den itibaren iki kademeli sınav sistemi uygulanmaya başlandı. 1999 yılında tek sınav uygulamasına geçilmiş, 2006 yılında ise ortak alan ve alan testleri olmak üzere sınav iki bölüme ayrılmıştır. Şu anki sistem olan Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) ortak alan ve alan testleri olmak üzere iki bölüme ayrılmaktadır. Ortak alan sınavı Temel Yeterlilik Testi (TYT) olarak adlandırılırken, alan testleri Alan Yeterlilik Testi (AYT) olarak adlandırılmaktadır. Avrupa’da genel olarak üniversiteler sınav sistemini kullanmamaktadır. Avrupa’daki öğrenciler, ortaöğretimde elde ettikleri becerilere göre üniversiteye yerleşiyorlar. Avrupa ülkelerinde uygulanan lise yeterlilik sınavı hem liseleri değerlendirmekte hem de üniversite yerleşimlerinde kullanılıyor. Almanya’da lise eğitimdeki başarı üniversite tercihlerini etkiliyor. Yine aynı şekilde İngiltere’de de öğrencilerin lisede gördüğü derslerdeki başarısı üniversite seçimlerinde önemli rol oynamaktadır. ABD’de üniversiteye giriş kriterleri lise başarısı, referans mektupları, merkezi bir sınav olan SAT başarısıdır. Bazı Uzak Doğu ülkelerinde de üniversite kriterleri arasında merkezi sınav yer almaktadır. Güney Kore’de üniversiteye girmek isteyenlerin üç şeyi değerlendirilmektedir. Bunlar; lise başarısı, merkezi sınav olan Suneung başarısı ve üniversitelerin belirlediği kategorilere göre sınavlara girmektir. 

Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi’nde 1980 yılından 2022 yılına kadar üniversiteye başvuran ve yerleşen adayların sayıları yer alıyor. Yıllara göre başvuru sayılarına bakıldığı zaman en çok başvurunun 2.607.715 kişi ile 2021 yılında olduğu, en az başvurunun ise 361.158 kişi ile 1983 yılında olduğu görülmektedir. 2019 yılında üniversiteye başvuran kişi sayısı 2.528.031 iken 2020 yılında bu sayı 2.436.958 kişiye düşmüştür. 2020 yılı üniversite sınavının pandemi dönemine denk gelmesi sınava hazırlanan öğrencilerin zorlanmasına neden olmuştur. Üniversite sınavına dâhil olan konularda değişikliklerin yaşanması, sınav süresinin değişimi, dışarı çıkma yasağının olması gibi etkenler 2020 yılındaki üniversiteye başvurma oranının 2019 yılındaki üniversiteye başvurma oranından düşük olmasını açıklamaktadır. 

Üniversiteye yerleşen aday sayısına bakıldığı zaman ise en fazla yerleşen kişinin 983.090 ile 2015 yılında olduğu görülmektedir. Üniversiteye yerleşen aday sayısının en düşük olduğu yıl ise 41.574 ile 1980 yılıdır. 1970-1980’li yıllarda üniversite ve bölüm sayısının şimdiye göre az olması, kadınların okulla yollanmaması ve ülke nüfusu göz önüne alındığı zaman 1980 yılındaki veriler normaldir.. 2020 yılında üniversiteye yerleşen aday sayısı 921.886 iken 2021 yılında bu sayıda belirgin bir düşüş yaşanmış ve 815.365’e düşmüştür. Üniversiteye başvuran ile yerleşen aday sayıları arasındaki fark en fazla 1.792.350 ile 2021 yılında, en az fark ise 256.409 kişi ile 1983’te gerçekleşmiştir. Yine üniversiteye başvuran ve yerleşen adayların oranlarına bakıldığı zaman en düşük oranın %8,9 ile 1980 yılında, en yüksek oranın ise %54,2 ile 2009’da olduğu görülmektedir. Bu oran 2019’da %35,8, 2020’de %37,8 ve 2021’de %31,3’tür.

Kaynaklar:

Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi 

https://istatistik.yok.gov.tr/

NTV, Türkiye’de ve Dünyada Üniversiteye Giriş Nasıl?

https://www.ntv.com.tr/egitim/turkiyede-ve-dunyada-universiteye-giris-nasil,AdYICs3so0CQXaSGcoqBeg

Wikipedia, Ülkelere göre üniversite sayısı

https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clkelere_g%C3%B6re_%C3%BCniversite_say%C4%B1s%C4%B1