‘’Güneşi Görebilmek İçin Karanlığı Kazmak’’: Türkiye’de İşçi Ölümleri

Kaan Eroğuz

Dünyanın, refah devleti modelinin krizinden sonra içerisine girdiği neoliberal birikim rejimi uygulamaları, güvencesiz ve esnek çalışma şartlarının küresel ölçekte yaygınlaşmasına sebep oldu. Neoliberal dönemle birlikte yaygınlaşan düşük ücret rejimi ve güvencesiz çalışma koşullarının ise işçi ölümlerinin yıldan yıla artmasına neden olduğu görülüyor. Özellikle ucuz işgücüne dayalı ekonomik büyüme perspektifine sahip az gelişmiş ülkelerde işçi ölümlerinin daha yüksek oranlarda seyrettiğini söyleyebilmek mümkün.

Geçtiğimiz günlerde Bartın’ın Amasra ilçesinde bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra TİM’de meydana gelen ve 41 işçinin ölümüne yol açan grizu patlaması, Türkiye’nin uzun yıllardır önemli sorunlarından biri olan iş cinayetlerini tekrar gündeme taşıdı. 2014 yılında Manisa’nın Soma ilçesinde 301 maden işçisinin ölümüyle sonuçlanan faciadan sonra Bartın’da gerçekleşen grizu patlaması, maden işçileri başta olmak üzere Türkiye’de gerçekleşen işçi ölümlerinin yıllara, işkollarına ve istihdam biçimlerine göre dağılımının hangi seviyelerde olduğuna dair önemli soru işaretlerinin oluşmasını sağladı.

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG Meclisi), Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP)’nin 2002 yılında iktidara geliş tarihi olan 3 Kasım gününün yıldönümünde “Ekim’de 158, 2022 Yılının İlk On Ayında (304 günde) En Az 1521… AKP’li 20 Yılda ise En Az 30 bin 224 İşçi Hayatını Kaybetti” başlığıyla yayınladığı raporla bu konudaki güncel verileri ortaya koydu. İSİG Meclisi’nin yayınladığı söz konusu rapora göre, AKP’nin iktidara geldiği “2002 yılının son iki ayında 146 işçi, 2003 yılında 811 işçi, 2004 yılında 843 işçi, 2005 yılında 1096 işçi, 2006 yılında 1601 işçi, 2007 yılında 1044 işçi, 2008 yılında 866 işçi, 2009 yılında 1171 işçi, 2010 yılında 1454 işçi, 2011 yılında 1710 işçi, 2012 yılında 878 işçi, 2013 yılında 1235 işçi, 2014 yılında 1886 işçi, 2015 yılında 1730 işçi, 2016 yılında 1970 işçi, 2017 yılında 2006 işçi, 2018 yılında 1923 işçi, 2019 yılında 1736 işçi, 2020 yılında 2427 işçi, 2021 yılında 2170 işçi ve 2022 yılının ilk on ayında 1521 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti…” İSİG Meclisi’nin ortaya koyduğu veriler toplandığında; 2002 yılından 2022 Kasım ayına kadar en az 30 bin 224 işçinin yaşamını yitirdiği saptanıyor.

İSİG Meclisi’nin %68’ini ulusal basından, geriye kalan %32’lik kısmı ise işçilerin mesai arkadaşları, aileleri, iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri, sendikalar ve yerel basından derlediği bilgilere dayanarak tespit ettiği kadarıyla 2022 yılının ilk on ayında en az 1521 işçinin hayatını kaybettiği hazırlanan raporda ortaya koyulmuş oluyor. 2022 yılının Ocak ayından itibaren aylık işçi ölümlerine bakacak olursak; Ocak ayında 120, Şubat ayında 109, Mart ayında 122, Nisan ayında 129, Mayıs ayında 176, yılın şimdiye kadar en yüksek işçi ölümüne sahip tanıklık eden Haziran ayında 189, Temmuz ayında 172, Ağustos ayında 186, Eylül ayında 160 ve Ekim ayında 158 işçinin hayatını kaybettiği bilgisine yer veriliyor. Yine 2022 yılının ilk on ayında gerçekleşen işçi ölümlerinin istihdama göre dağılımına baktığımızda, “Kendi nam ve hesabına çalışan çiftçi ve esnaf ölümlerinin %13’lük bir kesimi kapladığı görülürken, geriye kalan %87’lik işçi ölümünün ücretli işçi ve memurları kapsadığı dikkat çekiyor.

İSİG Meclisi’nin yayınladığı çalışmada, 2022 yılını ilk on ayında yaşanan işçi ölümlerinin işkollarına göre dağılımı ise şu şekilde; %20’lik oranla İnşaat-Yol işkolu en çok işçi ölümünün gerçekleştiği işkolu olarak birinci sırada yer alıyor. Onu %13’lük oranla Diğer İşkolları, %11 oranla Taşımacılık, %10 Tarım-Orman (İşçi), aynı oranla Tarım-Orman (Çiftçi), %6 oranlarla Madencilik ve Metal, %5 oranlarla Belediye-Genel İşler ile Ticaret-Büro, %4 oranla sağlık ve konaklama ve %3’er oranla Enerji ve Gemi-Tersane işkolları takip ediyor.

İşçi Ölümlerinin cinsiyete göre dağılımı bilgisine de yer veren çalışmada, gerçekleşen işçi ölümlerinin %94’ünün erkeklerden, %6’sının ise kadınlardan oluştuğu bilgisine yer veriyor. İSİG Meclisi’nin hazırladığı ayrıntılı çalışmada yer alan dikkat çekici verilerden bir diğeri ise işçi ölümlerinin nedenleri üzerine ortaya konulan bölümde yer alıyor. Çalışmaya göre; işçi ölümlerinin %22’si trafik-servis kazalarından, %19’u ezilme-göçükten, %15’i yüksekten düşmeden, %10’u kalp krizinden, %8’i diğer nedenlerden, %6’sı patlama-yanmalardan, %5’i elektrik çarpmasından, %4’ü zehirlenme-boğulma, intihar ve şiddetten, %3’ü ise Covid-19’dan kaynaklanıyor.

İSİG Meclisi’nin Kasım ayı başında ortaya koyduğu çalışma, Türkiye’de işçi ölümlerinin yıldan yıla ve hatta aydan aya ne denli arttığını ortaya koymaya ve bu faciaların hangi işkollarında, hangi nedenlerden ötürü gerçekleştiğini anlamaya dönük kapsamlı bir rapor sunuyor. Türkiye işçi sağlığının ve iş güvenliğinin sağlanması noktasında tüm bu veriler politika yapıcılar tarafından dikkatle incelenmeyi bekliyor.

Kaynakça:

Türkiye Raporu, Meryem Hazal Çamurcu, “Emeğin Sonsuz Sömürüsü: İşçi Ölümleri”

https://turkiyeraporu.com/arastirma/emegin-sonsuz-somurusu-isci-olumleri-10196/

İSİG Meclisi, “Ekim’de 158, 2022 Yılının İlk On Ayında (304 günde) En Az 1521… AKP’li 20 Yılda ise En Az 30 bin 224 İşçi Hayatını Kaybetti”

http://www.isigmeclisi.org/20788-ekim-de-158-2022-yilinin-ilk-on-ayinda-304-gunde-en-az-1521-akp-l