Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Önerisini Destekliyor Musunuz?

Yayınlanan araştırma sonuçları İstanbul Ekonomi Araştırma tarafından, 3-7 Mart 2022 tarihlerinde Türkiye çapında 12 ilde 1500 kişi ile yapılan anket çalışmasının sonucudur.

28 Şubat 2022, altı muhalefet partisinin “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” mutabakat metnini imzalaması ile Türkiye siyasi tarihine geçen bir tarih oldu. CHP, İYİ Parti, Gelecek Partisi, DEVA Partisi, Demokrat Parti ve Saadet Partisi 2021’in Ekim ayından beri TBMM çatısı altında bu sistemin hazırlığına ilişkin çalışmalar yürütüyordu. Mutabakat metninin imzalanması için seçilen tarih tesadüfî değildi, Erbakan’ın başbakanlık görevinden istifası ve REFAHYOL hükümetinin dağılmasıyla Türkiye tarihine postmodern darbe olarak geçen 28 Şubat dönemine atıfta bulunuyordu. Yakın zamanda CHP lideri Kılıçdaroğlu yine 28 Şubat dönemine atıfta bulunarak “partisinin de geçmişte hataları olduğunu” ve “helalleşme yolculuğuna çıkma”  kararı aldığını açıklamıştı. 

Bu yeni gelişmeleri göz önünde bulundurarak, Mart ayı anketimizde katılımcılara muhalefetin “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” çalışmasını destekleyip desteklemediklerini sorduk. 

Sonuçlar incelendiğinde toplumun çoğunluğunun parlamenter sistem önerisini desteklediği görülüyor. Buna karşın sistem değişikliğini destekleyenler ile desteklemeyenler arasında büyük bir farkın olmadığının altını çizmek gerek. %46’lık kesim muhalefetin açıkladığı sistem değişikliğine sıcak bakarken toplumun %41’i bu değişikliği onaylamadığını belirtiyor. 

Toplumun yaklaşık %11’i güçlendirilmiş parlamenter sistem önerisini kesinlikle desteklediğini ifade ederken, sistem değişikliğini kesinlikle deteklemeyenlerin oranı %8. Toplumun %13’ü ise konuya ilişkin fikri olmadığını belirtiyor. 

Parti grupları çerçevesinde incelediğimizde, beklendiği üzere Cumhur İttifakı parti seçmenlerinin çoğunluğunun sistem değişikliğini desteklemediği, muhalefet partilerinin ise desteklediği görülüyor. Buna karşın MHP seçmeninin %30’u “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” önerisine sıcak bakıyor. AK Parti seçmeninde ise öneriyi destekleyenlerin oranı %16 civarında. Konuya ilişkin fikri olmadığını ifade edenlerin en yoğunlukta olduğu grubu AK Parti seçmeni oluşturuyor. 

Muhalefet seçmenlerinde sistem değişikliği önerisine en sıcak bakanlar CHP seçmeni iken, öneriyi en az destekleyenler HDP seçmenleri. 

Altı siyasi liderin Ankara’da bir otelde imzaladığı mutabakat metni; yasama, yürütme, yargı gibi ana başlıkların yanı sıra temel hak ve özgürlükler, kamu yönetimi ve siyasi etik konularını da kapsıyor. Muhalefetin “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” çalışması, seçim barajının %3 olmasını ve son genel seçimlerde en az %1 oy alan partilerin hazine yardımından faydalanmasını öngörüyor. Bununla birlikte metinde, seçilen Cumhurbaşkanının, varsa, partisiyle ilişiğini kesmesi gerektiğine de vurgu yapılıyor. Cumhurbaşkanının yalnızca bir dönem ve 7 yıl için seçilmesi öngörülüyor. Muhalefetin uzlaştığı bir diğer değişiklik ise kamu görevine alınma konusu. Kamu görevi sınavlarında mülakat uygulamasının kaldırılması ve yalnızca yazılı sınav sonuçlarının esas alınması öngörülüyor. 

2017’de Cumhurbaşkanlığı sistemine geçişi öngören Anayasa değişikliği referandumunda toplumun %51,4’ü değişikliği kabul ederken %49,5 sistem değişikliğine “Hayır” demişti. Aradaki farkın çok az olduğu göz önüne alındığında toplumun bu konuya ilişkin bir mutabakata varamadığı söylenebilir.