Gelir Eşitsizliğinin Pençesindeki Dünya

Umut Yahya Toplandı

Gelir eşitsizliği Türkiye ve dünya için her geçen gün daha kritik bir sorun haline geliyor. Dünya pandemiye rağmen uzun vadede büyüme eğilimini sürdürse dahi bu büyümenin etkisi, geniş kesimlere refah artışı olarak tesir etmiyor. Türkiye de bu durumdan nasibin alan ülkelerden bir tanesi. En yüksek hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20’lik dilim toplam gelirin neredeyse yarısına sahipken en düşük %20’lik dilime geldiğimizde bu oran %6,1 seviyesine kadar düşüyor. Bu bağlamda toplumda refah seviyesi en yüksek dilimle en düşük sınıf arasında yaklaşık 8 katlık bir fark oluştuğu ifade edilebilir.

TÜİK’in 2021 verilerine göre ülkemizde ortalama hanehalkı geliri önceki yıla oranla %10,6 artarak 76.733 TL’ye ulaştı. Bu artışın enflasyon oranının hayli altında kalması, toplumun büyük çoğunluğunun gözle görülür bir refah kaybı yaşadığını kanıtlar nitelikte. Hanehalkı geliri, fert başına gelire indirgendiğinde ise bu tutar 37.400 TL’ye iniyor. Bireylerin gelirleri cinsiyet ve eğitim durumu filtrelerinden geçirildiğinde yükseköğrenim mezunu erkeklerin 75.360 TL ile en yüksek grubu, okuryazar olmayan kadınların ise 17.020 TL ile en düşük grubu oluşturduğu görülüyor. Kadınların gelirinin erkeklerin gelirine oranla %25 daha düşük olduğu görülmekle birlikte eğitim seviyesinin daha belirleyici olduğunu söylemek mümkün. Bir başka uçurum da işverenlerle ücretli çalışanlar arasında yaşanıyor. İşverenler 136.280 TL ortalama ile 46.836 TL ortalama gelire sahip ücretli çalışanlardan 3 kat daha fazla kazanıyor. 

Gelir eşitsizliğini sağlıklı bir biçimde hesaplamak için tüm dünyada kabul gören en etkili yöntem, Italyan istatistikçi ve sosyolog Corrado Gini tarafından bulunan Gini katsayısı. 0 ile 1 arasında değer alan Gini katsayısı, 0’a yaklaştıkça eşitsizliğin azaldığı, 1’e yaklaştıkça da arttığı sonucuna ulaşılıyor. 1 sayısı bir toplumda tüm gelirin yalnızca 1 kişinin kontrolünde olduğu anlamına gelirken 0 sayısı tüm toplumun eşit gelire sahip olması anlamına geliyor. Bu endekse göre Türkiye gelir eşitsizliği konusunda 0,4 puanla 37 OECD ülkesi arasında 34. Sırada yer alıyor. Eşitsizliğin en düşük seviyede olduğu ülkeler Slovakya, Slovenya ve Çek Cumhuriyeti gibi Doğu ve Orta Avrupa ülkeleri iken hemen ardından Kuzey Avrupa ülkeleri geliyor. OECD ülkeleri içerisinde gelir eşitsizliğinin en çok yaşandığı ülke, 0,49 puanla Kosta Rika. Gelir dağılımı sorunun ciddi boyutlara ulaştığı  İngiltere  ve ABD ise Türkiye’nin hemen önünde yer alıyor. ABD 0,4 puanı aşarak Gini endeksinin ölçülmeye başladığı 1991 yılından bu yana gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu dönemi yaşıyor.

Kaynaklar:

TÜİK, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması

https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-ve-Yasam-Kosullari-Arastirmasi-2021-45581

Wikipedia, Gini Katsayısı

https://tr.wikipedia.org/wiki/Gini_katsay%C4%B1s%C4%B1

OECD Data, Income Inequality

https://data.oecd.org/inequality/income-inequality.htm

The World Bank Data, Gini Index – United States

https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=US