Brezilya Seçimleri Bize Ne Gösteriyor?

Ali Ege Karadağ

Brezilya’da başkan, başkan yardımcısı, Ulusal Kongre, valiler, vali yardımcıları ve tüm federatif birimlerin yasama meclisleri ile Fernando de Noronha Bölge Konseyi’ni seçmek için 2 Ekim 2022 tarihinde Brezilya’da genel seçimler yapıldı. Bazı eyaletlerde hiçbir vali adayı ve genel seçimlerde de hiçbir başkan adayı ilk turda geçerli oyların yarısından fazlasını alamadı. Bu görevler için 30 Ekim 2022’de ikinci tur seçimi yapılacak. Katılımın yüzde 79 olduğu seçimlerde ilk iki sırayı alan adaylar, oyların yüzde 43’ünü alan aşırı sağcı mevcut başkan Jair Bolsonaro ve oyların yüzde 48’ini alan solcu İşçi Partisi’nden eski başkan Luiz Inacio Lula da Silva oldu.

2002’de seçilmesinin ardından 2006’da yeniden seçilen Lula, üçüncü dönemi için aday oldu. Lula’nın 2018’deki adaylığı, 2017’de yolsuzluk suçlamalarından mahkum edilmesi ve ardından tutuklanması nedeniyle düşmüştü. Mahkeme kararları, 2019’da hapishaneden serbest bırakılmasına, ardından mahkumiyetinin iptaline ve 2021’de siyasi haklarının geri verilmesi ile sonuçlandı.

Birçok gözlemci, Jair Bolsonaro’nun tıpkı Donald Trump’ın 2020 ABD başkanlık seçimlerinde yaptığı gibi dile getirdiği seçim sahtekarlığı iddialarını reddetti ve Bolsonaro tarafından seçimin sonucuna itiraz etmek veya bir kendi kendine darbe yapmak için kullanılabileceğine dair endişelerini dile getirdi.

Kampanyanın Brezilya’nın en saygın anketörlerinden bazıları olan Ipec ve DataFolha tarafından Cumartesi günü yayınlanan son iki anketi, Lula’nın birinci tur oylarının %50 veya daha fazlasını alarak ikinci tura kalmadan başkan olmaya çok yakın olduğunu göstermekteydi. Belki Lula’nın oy oranında büyük bir yanılma olmamasına rağmen Jair Bolsonaro’nun oy oranlarını neredeyse kimse doğru tahmin edemedi. Her ikisi de Lula’nın, oyların sadece %36’sını veya %37’sini alacağı tahmin edilen Bolsonaro karşısında 13 veya 14 puanlık bir farkla önde çıkacağını tahmin ediyordu. IPEC anketinde Lula, protesto oyları dağıtılmadan Bolsonaro’nun %31 olan oy oranına karşı, seçmenlerin %48’i tarafından destekleniyor gibi görünüyordu. DataFolha anketinde Lula da Silva (PT) seçimleri doğrudan kazanma şansına sahipti. Anket sonuçları, Başkan Jair Bolsonaro’nun %36 seviyesindeki oy oranına kıyasla Lula’nın geçerli oyların %50’sine sahip olacağını öngördü.

Ama neden? AtlasIntel anket şirketinden Andrei Roman, Brezilya seçimlerine ilişkin Bloomberg’e verdiği demeçte, birçok örneğin Lula’yı destekleyen yoksul seçmenleri fazla temsil ettiğini söyledi. Ona göre bunun nedeni kısmen, Brezilya’nın 2010’dan beri nüfus sayımı yapmamış olması. Dahası, anket şirketleri, oy verme niyetleri hakkında gerçeği söylemek istemeyen “utangaç” aşırı sağ destekçilerine ulaşmakta zorlanıyor olabilir. Birçok Trump seçmeni gibi birçok Bolsonaro seçmeni, anketleri “sahte haber” organizasyonunun parçası olarak görerek anketlere yanıt vermeyi reddetmiş olabilir.

İki Aday Arasında Fark Yaratan Kırılımlar

Brezilya’da ikinci tura gidilmeden bilinmesi gereken en önemli bölgesel kırılım ülkenin kuzeydoğusunda yaşanıyor. Sosyoekonomik olarak ülkenin en geri kalmış bölgesinde Lula %56 oranında desteklenirken Bolsonaro’nun oyu ise yalnızca %25. Kadın oylarında da Bolsonaro oldukça geride. Kadınların %50’si tercihlerini Lula’dan yana kullanırken Bolsonaro’nun desteği yalnızca %29.

Bolsonaro’nun Evanjelik seçmenler arasında Lula’ya göre avantajı 20 puanlık bir üstünlüğü var. (Evanjeliklerin %30’u Lula’yı desteklediklerini belirtirken bu oran Bolsonaro için %50) Ancak Lula’nın oyu Katolik seçmenlerde %55’e çıkmakta. 2020 yılının verilerine göre toplumun %54,2’si kendini Katolik olarak tanımlarken kendini Evanjelik olarak tanımlayanların oranı ise sadece %24,2.

İkinci Tura Gidilirken

Pazar günkü cumhurbaşkanlığı seçimlerini oyların %4,16’sını alarak üçüncü sırada tamamlayan senatör Simone Tebet, Lula da Silva’yı desteğini açıkladı. Bunun yanı sıra, seçimlerde %3,4 oy alarak 4. olan Ciro Gomes’in adayı olduğu Demokratik İşçi Partisi de seçimlerin ikinci turunda Lula’yı destekleyeceğini ifade etti. Sonuç olarak, Lula’nın seçimleri ikinci turda da kazanması oldukça olası görünüyor.

Perşembe günü Quaest tarafından yayınlanan bir ankette, ikinci turda Lula geçerli oyların %54’üne sahipken Bolsonaro’nun oyu %46. Ancak veriler seçim gününde oy verme olasılığına göre ağırlıklandırıldığında Lula’nın desteği %53’e düşerken Bolsonaro’nunki %47’ye çıkıyor. AtlastIntel tarafından yayınlanan ayrı bir anket ise daha rekabetçi bir yarışa işaret ediyor. Ankette Bolsonaro’nun %47,6 seviyesindeki oy oranına kıyasla Lula’nın geçerli oyların %52,4’ünü aldığı görülüyor.

Kaynakça:

AS/COA, Poll Tracker: Brazil’s 2022 Presidential Runoff

https://www.as-coa.org/articles/poll-tracker-brazils-2022-presidential-runoff

The Guardian, Why did the Brazil election pollsters get Bolsonaro’s vote so wrong?

https://www.theguardian.com/world/2022/oct/03/why-did-the-brazil-election-pollsters-get-bolsonaros-vote-so-wrong

Reuters, Brazil election: Lula has 51% of voter support versus 43% for Bolsonaro, poll finds

https://www.reuters.com/world/americas/lula-gets-support-third-place-candidate-brazil-presidential-race-2022-10-05/

Statista, Religion affiliation in Brazil as of 2020, by type

https://www.statista.com/statistics/1066928/religious-affiliation-in-brazil/

BNN Bloomberg, Lula and Bolsonaro Try to Woo Poor Voters as Brazil Race Tightens

https://www.bnnbloomberg.ca/lula-and-bolsonaro-try-to-woo-poor-voters-as-brazil-race-tightens-1.1832304

The Brazilian Report, Latest poll confirms possibility of a first-round win for Lula