Bir Başkadır: Türkiye’de Enflasyon
Elif Olça Arslantekin
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı son verilere göre tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %79,60, aylık %2,37 oldu.
Enflasyon nedir?
Enflasyon, mal ve hizmetlerdeki genel fiyat düzeyinin artışını ifade eder ve alım gücünün düşmesine sebep olabilir. Enflasyonun artması fiyatların daha hızlı bir şekilde arttığı anlamına gelirken enflasyonun azalması ise (Dezenflasyon) fiyatların düşmesi anlamına gelmez, daha yavaş bir hızla artması anlamına gelir. Genel fiyat seviyesindeki düşüşü ifade etmek için ise deflasyon ifadesi kullanılır.
Fiyatlardaki artış en çok ulaşımı etkiledi.
TÜİK’in açıkladığı son verilere göre, bir önceki yılın aynı ayına göre en çok artış gösteren ana grup %119,11 ile ulaştırma oldu. Motorine art arda gelen zamlar ile birlikte şehirler arası otobüs ve uçak bileti fiyatları da enflasyondan etkilenen hizmetler arasına girdi. Ulaştırma fiyatlarının yükselmesi ile birlikte tüm sektörler bu artıştan nasibini aldı. Ulaştırmayı %94,65 ile gıda ve alkolsüz içecekler ve %88,35 ile ev eşyası takip etti. En az artış gösteren ana grup ise haberleşme (%25,79) oldu.
2022 yılı temmuz ayında bir önceki aya göre en az artış gösteren ana grup %-0,85 ile ulaştırma oldu. Buna karşılık, 2022 yılı temmuz ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise %6,98 ile sağlık oldu.
TÜİK verilerinin yanı sıra aynı tarihte yayınlanan ENAG (Enflasyon Araştırma Grubu) enflasyon raporunda ise enflasyon oranı yıllık bazda %176,04, aylık bazda ise %5,03 olarak açıkladı. ENAG’a göre, aylık bazda en fazla düşüş -%1,44 ile ulaştırma en fazla yükseliş ise %12,18 ile giyim ve ayakkabı kaleminde gerçekleşti.
Diğer ülkelerde enflasyon ne durumda?
Neredeyse tüm ülkelerin büyüme performansını olumsuz olarak etkileyen ve küçülmelerine sebep olan pandemi sürecinin ardından patlak veren Rusya – Ukrayna Savaşı dünya genelinde enerji ve gıda fiyatlarının artmasını tetiklemiştir. Tüm dünyada enflasyon oranları artış gösterirken Türkiye diğer ülkelerin arasından kendine has enflasyon oranıyla ayrışıyor. TÜİK’in verileri dikkate alındığında G20 ülkeleri arasında en yüksek yıllık enflasyon oranına Türkiye’nin sahip olduğu görülüyor. Türkiye’yi %64 ile Arjantin, %15,9 ile Rusya ve %11,89 ile Brezilya takip ediyor. G20 ülkeleri arasında en düşük enflasyon oranına ise Suudi Arabistan (%2,3), Japonya (%2,4) ve Çin (%2,5) sahip.
TCMB’nin enflasyon hedefleri gerçekle örtüşüyor mu?
Enflasyonunun oluşmasında; talep edilen mal ve hizmetlerin arzının talebi karşılayamaması (Talep enflasyonu), petrol ve gıda gibi emtia fiyatlarının yükselmesi (Maliyet enflasyonu), yatırım ve tüketim harcamalarının artması (Para arzı) ve enflasyon beklentileri etkilidir. Enflasyon beklentilerinin yönetilmesindeki en önemli faktör ise merkez bankasının belirlediği enflasyon hedefi ve bundan etkilenen merkez bankasının kredibilitesidir. Enflasyon hedefinin iki puan altı ve üstü belirsizlik aralığı olarak belirlenmiştir ve bu aralığın dışında gerçekleşen yıl sonu enflasyonu için Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası hesap verme yükümlülüğü nedeniyle, hükümete açık bir mektup yazar.
Türkiye’nin son 20 yıldaki enflasyon hedeflerine ve reelde gerçekleşmiş olan enflasyon oranlarına bakıldığında reeldeki enflasyonun hedeften sapma oranının giderek arttığı görülüyor. Bu bağlamda merkez bankasının enflasyon beklentilerini şekillendirmedeki etkisinin zayıfladığını söylemek mümkün. Fiyat istikrarı, işletmeler ve yatırım yapmak isteyenler için planlama yapabilme imkânı sunduğundan hayatî önem taşıyor. Bu bağlamda, yüksek enflasyonun bu kadar oynak olması iç pazardaki işletmelerin reel getirilerini tahmin edememeleri ile sonuçlanıyor. Bu durumun bir sonucu olarak da yatırım hacminin daralması bekleniyor.
2002 yılından bu yana gerçekleşen enflasyon oranlarını dikkate alarak %95 güven aralığı ile 2022 yılı için yıllık enflasyon oranını %21 – %51 aralığında olacağı söylenebilir. Gerçekleşen enflasyon oranının merkez bankasının hedefinden sapmasının bu kadar çok olmasının ve enflasyon oynaklığının bu kadar geniş bir aralıkta bulunmasının yan etkisi olarak maalesef kesin bir enflasyon tahmininde bulunmak oldukça zor.
Kaynaklar:
TÜİK, Tüketici Fiyat Endeksi, Temmuz 2022
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Temmuz-2022-45796&dil=1
ENAGrup, E-TÜFE ENAGrup Tüketici Fiyat Endeksi Temmuz 2022
https://enagrup.org/bulten/202207b.pdf?v1
Trading Economics, Inflation Rate
https://tradingeconomics.com/country-list/inflation-rate
TCMB, Enlasyon Hedefleri
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE