Batan Ekmek Teknemiz: 2022’de Türkiye’de Kapanan Şirketler
Türkiye’de geçim sıkıntısı günden güne artıyor. Yüksek enflasyonun getirdiği hayat pahalılığı hane halklarıyla birlikte şirket sahiplerini de vuruyor.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) 27 Mayıs 2022’de yayınladığı “Kurulan ve Kapanan Şirket İstatistikleri Haber Bülteni”ne göre kapanan şirket sayısında geçen yıla göre büyük oranda artış var. 2022’nin ilk 4 ayında kapanan şirket sayısı, geçen yılın ilk 4 ayına göre % 45,7 arttı. Nisan 2022’de kapanan şirket sayısında ise geçen yılın aynı ayına göre %125,9 artış gerçekleşti.
Yukarıdaki grafikte son altı ayda kapanan şirket istatistiklerini incelediğimizde hem gerçek kişi ticari işletmeleri hem de anonim şirketler için oranların en yüksek olduğu ayın Aralık 2021 olduğunu görüyoruz. Bu veriyi 2021’in son çeyreğinde patlak veren döviz krizi bağlamında incelemek yerinde olacaktır. Nitekim, doların 10 TL’yi aşması 12 Kasım 2021’de gerçekleşmişti. Bununla birlikte, dünya basınında “Kara Salı” olarak adlandırılan 23 Kasım 2021’de TL dolar karşısında bir günde 2 TL değer kaybetmiş, aynı gün içinde doların değeri önce 12 TL daha sonra 13 TL’ye ulaşmıştı. Bu gelişmeler göz önüne alındığında pandemi ile birlikte iyice kırılganlaşan şirketlerin kur krizi ile beraber kepenk kapatacak noktaya geldiği anlaşılıyor.
Kapanan şirketler en çok hangi alanlarda faaliyet gösteriyordu?
Ocak – Nisan döneminde kapanan şirketlerin %13,47’si ile çoğunluğunu inşaat alanında faaliyet gösteren gerçek kişi ticari işletmeleri oluşturuyor. Bu orana inşaat alanında faaliyet gösterip yılın ilk dört ayında kapanan anonim ve limited şirketleri de eklediğimizde kapanan şirketler arasında inşaat sektöründe faaliyet gösterenlerin oranı %30’a kadar yükseliyor.
Kapanan şirketlerin faaliyet alanı inşaat sektörü ile sınırlı değil. Kapanmanın yaşandığı en büyük ikinci faaliyet alanını gıda, içecek veya tütün ağırlıklı perakende ticareti, üçüncü faaliyet alanını ise elektrik enerjisi üretimi oluşturuyor. Ocak-Nisan arasında kapanan şirketlerin %10,81’i elektrik enerjisi üretimi alanında faaliyet gösteriyordu.
Şirketlerin kapanmasında pek çok etken rol oynuyor. Yüksek enflasyon, TL’nin döviz karşısındaki değer kaybı ve ekonomik gidişata olan güvenin düşmesi bunlardan yalnızca birkaçı. Kasım ayından beri kontrol altına alınmayan döviz krizi özellikle ihracat yapan üreticileri etkiledi. TÜİK’in en son yayınladığı verilere göre mayıs ayında Tüketici Fiyat Endeksindeki (TÜFE) artış yıllık bazda %73,5 olarak gerçekleşirken Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksindeki (Yİ-ÜFE) yıllık bazda artış %132,16 oldu. Böylece, Yİ-ÜFE on iki aylık ortalamalara göre %80,38 artış gösterdi. Verilere göre üretici enflasyonundaki bu oran 1995’ten bu yana kaydedilen en hızlı yükselişe işaret ediyor. Üretici enflasyonunda üç haneli seviyeler 2022 Şubat’tan bu yana sürüyor.
Bununla birlikte ekonomideki olumsuz gidişatta rol oynayan uluslararası dinamiklerden de bahsetmek faydalı olacaktır. Son dönemde Rusya Ukrayna savaşı ve Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımlar ile birlikte gerek Türkiye’de gerekse dünyada ekonomik dengeler büyük oranda değişti.
Türkiye’nin iki ülke ile gıda, enerji ve turizm alanında önemli işbirlikleri olduğu düşünüldüğünde en yüksek oranda kapanmanın elektrik üretimi ve gıda ticareti alanında faaliyet gösteren şirketlerde yaşanması tesadüfi değil. Rusya ve Ukrayna’nın Türkiye’nin gıda ithalatında yüzde 40, turizmde yüzde 25, doğalgaz ithalatında ise yüzde 50 payı bulunmakta. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre 2021’de Türkiye’nin ithalatında Rusya, Çin’den sonra 29 milyar dolarla ikinci, Ukrayna ise 4 milyar 500 milyon dolarla 12’nci sırada yer alıyordu.
Öte yandan pandemi sonrası ekonomik düzende yüksek enflasyonun küresel bir sorun hâlini aldığı söylenebilir. İngiltere’de enflasyon, %9’a yükselerek son kırk yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Almanya’da da durum farklı değil. Ülkede mayıs ayında enflasyon %7,4 olarak gerçekleşti. Maliye Bakanı Christian Lindner enflasyonla mücadele için “kemer sıkma” mesajı verdi. Tüm bunlar göz önüne alındığında Batı ülkelerini de etkileyen yüksek enflasyonun ihracatın önünde büyük bir engel oluşturduğunun altını çizmek gerek. Küresel kriz atmosferinin Türkiye’deki şirketler üzerindeki olumsuz etkisinin süreceği öngörülüyor.
Kaynaklar:
TOBB, Kurulan ve Kapanan Şirket İstatistikleri, erişim: 3.06.2022
https://www.tobb.org.tr/BilgiErisimMudurlugu/Sayfalar/KurulanKapananSirketistatistikleri.php
DW, 30.05.2022, Almanya’da Mayıs enflasyonu %7,9’a çıktı, erişim: 7.06.2022
https://www.dw.com/tr/almanyada-mayıs-enflasyonu-yüzde-79a-çıktı/a-61977194
BBC, 18.05.2022, İngiltere’de enflasyon rekoru: “Yükselen fiyatlar yüzünden ölüme sürükleniyoruz”, erişim: 8.06.2022
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61491353
TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri, erişim: 7.06.2022
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Nisan-2022-45539
T24, 24.11.2021, “Dünya basını TL’nin ‘Kara Salı’sı ile ilgili olarak bir konuda hemfikir. Buna Erdoğan’ın söyledikleri ve politikaları sebep oldu.” erişim: 8.06.2022
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE