Adaletin Bu Mu Dünya: Türkiye’de Toplumun Adalete Bakışı
Meryem Hazal Çamurcu
Türkiye’de toplumun adalet sistemine güveni her geçen gün azalıyor. KONDA’nın İnsan Hakları Derneği için yaptığı ‘’Hapishaneler ve Mahpuslar Algı Araştırması’’ bu konuda önemli veriler içeriyor. Söz konusu rapora göre, ‘’Türkiye’deki adalet sistemine güveniyor musunuz?’’ sorusuna ‘’Güveniyorum’’ diyenlerin oranı yalnızca %31, ‘’Güvenmiyorum’’ diyenlerin oranı ise %69. Yakını tutuklananlarda güvenmeyenlerin oranı %76’ya kadar çıkarken yakını tutuklanmayanlar içinde güvenmeyenlerin oranı %68. Her ne kadar yakını tutuklananların oranı daha fazla olsa da yakını tutuklanmayanların oranı da çok yüksek.
Adalet sistemine güven konusunu cinsiyete göre değerlendirdiğimiz zaman, kadınların adalet sistemine daha fazla güvendiği görülüyor. Kadınlarda güven oranı %32 iken erkeklerde ise güven oranı %30’da kalıyor. Yaş gruplarına baktığımız zaman ise adalete en az güvenen yaş grubu 18-32 yaş grubu olduğu görülüyor. Bu grupta adalet sistemine güvenenlerin oranı %20. Bunu %32 oranla 33-48 yaş grubu izlerken bu grubu %35 oranla 15-17 yaş grubu takip ediyor. Adalet sistemine güvenenlerin oranının en yüksek olduğu yaş grubu ise +49 yaş grubu. Bu grubun güven oranı %40.
İnsanların eğitim durumlarına göre de adalete olan güvenleri değişiyor. Adalet sistemine en az güvenenler üniversite eğitimi alanlar. Bu eğitim grubunda güven %18. Eğitim seviyesi azaldıkça güven artıyor. Lise eğitimi alanların güveni %23 iken lise altında oran %40. Hayat tarzı, güven konusunda farkın en çok olduğu yerlerden biri. Dindar muhafazakârlar arasında adalet sistemine güvenenlerin oranı %53. Geleneksel muhafazakârlar arasında ise oran %30. Modernler arasında ise güvenenlerin oranı çok düşük, %14.
Bunların yanında, insanları istihdam durumlarına göre değerlendirdiğimiz zaman da belirgin farklılıklar söz konusu. Rapora baktığımız zaman, adalete güvenenlerin en yüksek olduğu grubun %40 ile emekliler olduğu görülüyor. İkinci sırada %39 ile ev kadınları yer alırken üçüncü sırada ise %29 ile işçi, esnaf, çiftçi grubu var. Güvenmeyenlerin başında ise %20 ile öğrenciler geliyor. Bu da gençlerin geleceğe umutla bakmadığını ortaya koyan gerçeklerden sadece bir tanesi. İkinci sırayı ise %24 ile işsizler ve beyaz yakalılar paylaşıyorlar.
Adalet sistemine güvensizliğin ortaya çıkardığı bir sonuç da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurular. 2021 yılındaki AİHM’in değerlendirmesini bekleyen dosyaların %22’si Türkiye ile ilgili. Türkiye ile ilgili 2019 yılında 9.257 dosya varken 2020 yılında bu sayı 11.750’ye çıkmış, 2021 yılında ise 15.250 olmuş. 2021 yılında en fazla başvuru yapan ülkeler sıralamasında Türkiye 2. sırada yer alıyor.
Türkiye ile ilgili verilen kararlar da Türkiye’de adalete güvenin neden sarsıldığını ortaya koyuyor. Buna göre, açıklanan 78 kararın 76 tanesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden en az bir tane ihlal tespit edilmiş. İhlal edilen haklara bakıldığında birinci sırada ifade özgürlüğü var. İfade özgürlüğünü özgürlük ve güvenlik hakkı takip ediyor. Yine en çok ihlal edilen haklardan biri de adil yargılanma hakkı.
Hukukun Üstünlüğü Endeksi de Türkiye’nin geldiği durum bu araştırmayı destekler nitelikte. Tam 139 ülkenin bulunduğu listede Türkiye 117.sırada. 2020 yılında ise 128 ülke arasında 107. sıradaydı. Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde ilk sıralarda Danimarka, Norveç, Finlandiya ve İsveç yer alıyor. Türkiye Doğu Avrupa ve Orta Asya kategorisinde 14.sırada yer alıyor.
Bu verilerin de ortaya koyduğu üzere Türkiye’de hukuka güven çok düşük seviyelerde. İnsanların hukuka güvenmediği bir ortamda huzurun olması imkansızdır. Bu sebeple, hukukun üstünlüğü sağlanmak ve tekrar adalet sistemini güvenilir hale getirmek Türkiye’nin en önemli sorunlarının başında geliyor.
Kaynaklar:
KONDA, “Hapishaneler ve Mahpuslar Algı Araştırması”
Euronews, “Hukukun Üstünlüğü Endeksi: Türkiye 139 ülke arasında 117’inci sırada yer aldı”
BBC News, “AİHM 2021 raporuna göre en fazla başvuru yapılan ülkeler sıralamasında Türkiye ikinci sırada
Ayrıcalıklı Abonelik
ABONELİK PAKETLERİMİZİ İNCELEDİNİZ Mİ?
Size uygun paketi seçin, detaylı anket raporları düzenli olarak e-postanıza gelsin.
İNCELE