Cumhurbaşkanı Adayları Hangi Parti Seçmenlerinden Oy Aldı?

Bu çalışma Türkiye Raporu tarafından 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçim YSK verisi ile hazırlanmıştır. Parti seçmenine göre cumhurbaşkanlığı oy tercihi analiz edilmektedir.

Ekolojik Çıkarım (Ecological Inference), bireysel düzeydeki davranış veya özellikleri toplu veya grup düzeyindeki verilerden tespit etmeyi amaçlayan istatistiksel bir yöntemdir. Temelde, Ekolojik Çıkarım yöntemiyle, bireysel düzeydeki verilere sahip olunmadığı zamanlarda, en küçük gözlem birimindeki davranışlar nasıl bir dağılım gösterirse, daha büyük gözlem birimindeki davranış açıklanabilir sorusu ele alınmaktadır.

Ekolojik Çıkarım, seçim analizlerinde seçmen düzeyinde verilerin bilinememesi nedeniyle faydalı bir araç olabilir, ancak elde edilen sonuçların istatistiksel tahminler olduğu ve analiz sonuçlarının kısıtları olduğu unutulmamalıdır. Bununla birlikte, Ekolojik Çıkarım anket verilerine dayanmadığı için örneklem büyüklüğü veya kişilerin tercihlerini gerçekleşen davranışlarından farklı beyan etmesi gibi faktörlerden etkilenmemektedir.

Ekolojik Çıkarım, tahminlerin iterasyonlar ile iyileştirildiği bir sürece sahip olup yaklaşımın genel mantığı aşağıdaki şekilde görselleştirilmiştir.

Görsel 1: Ekolojik Çıkarım Yaklaşımı

Kaynak: IEA

Model Spesifikasyonları

Bu çalışmada, ilçe düzeyindeki güncel geçici seçim sonuçları (14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi) birbirleriyle karşılaştırılarak Ekolojik Çıkarım modeline göre analiz edilmektedir. Çalışma, 2023 seçimlerinin resmî sonuçları açıklanmadan önce gerçekleştirildiği için 2023 geçici seçim sonuçları web kazıma yöntemi ile haber sitelerinden derlenmiştir. Çalışmada kullanılan Ekolojik Çıkarım yönteminin spesifikasyonları şu şekildedir: RxC ecological contingency tables (RxC ekolojik kontenjans tabloları), en iyi ya da en kötü değerlerin kullanılması (extreme case analysis), ekolojik regresyon (ecological regression) ve Multinomial-Dirichlet Ekolojik Çıkarım Modeli.

2023 seçimlerine ilişkin analizler değerlendirilirken “ittifakların” etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. 24 Haziran 2018’de gerçekleştirilen 27. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinde, partilerin ilk kez ittifaklar halinde seçime girebilmeleri ile “ittifak oyları” kavramı ortaya çıkmıştı. İttifak oyları, Ekolojik Çıkarım analizi sonuçlarını iki farklı şekilde etkileyebilmektedir. İlk olarak, seçim pusulasında, ittifaka ayrılan bölümün içerisinde kalması şartıyla, ittifak içerisindeki hangi partiye oy verildiği net olarak belli olmayan oylar, resmi tutanaklarda ittifak adına kayıt altına alınmıştı. Benzer şekilde, ittifaklardaki partilerden birden fazlasına ve/veya genel olarak ittifak bölgesine basılmış olan oylar da tutanaklara ittifak oyu olarak kaydedilmişti. İttifak oyları daha sonrasında partilerin aldıkları oylarla orantılı olarak ilgili ittifak içerisindeki partilere dağıtılmıştı.

Bu çalışmada kullanılan Ekolojik Çıkarım modeli, oy pusulalarında ittifak oyu olarak sınıflandırılan oyların orantılı olarak ittifak partilerine dağıtıldığı veriler yerine, seçmen tercihlerinin ayrıştırılabilmesi adına, ittifak adına kaydedilen oyların partilere geri dağıtılmadığı, ham veriler üzerinden gerçekleştirilmiştir. Spesifik olarak 2023 Milletvekili seçimlerindeki ittifak oyları analize konu ittifak içerisinde olan partilere geri dağıtılmadığı için yaklaşık 464 bin geçerli oy, hesaplama sırasında “diğer partiler” kategorisinde yer almaktadır.

Ekolojik Çıkarım sonuçları değerlendirilirken ittifak oyları açısından göz önünde bulundurulması gereken ikinci nokta, ittifaklar bazı seçim bölgelerinde aynı anda seçime girmeme yöntemine başvurabilmektedir. Örneğin, X Partisi ilgili seçim bölgesinde kendi adına seçime hiç girmeyebileceği gibi ilgili seçim bölgesinde ittifak içerisinde olduğu Y Partisinin aday listesinde de adayını paylaşabilmektedir. İlk defa 2018’de “resmen” ittifak olmanın önü açılırken 2023 seçimlerinde de ittifaklar yer aldı. Bu kapsamda oy geçişleri değerlendirilirken ittifaklar nedeniyle de ittifak içerisindeki partilerin oy dağılımlarının değişiklik gösterebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Analiz sonuçları değerlendirilirken göz önünde bulundurulması gereken bir diğer nokta ise, analizde sadece yurtiçi oylar temel alınmaktadır. Yurtdışına ilişkin verilerin ayrı bir ilçe gibi modele dahil edilmesi durumunda, özellikle katılım istatistikleri açısından yurtdışındaki oyların taşıdıkları farklılıklar ve hacmi gereği diğer ilçe sonuçlarını distort edebilme (çarpıtma) riski nedeniyle, yurtdışı oyları analiz dışı bırakılmıştır. Bu kapsamda analiz dışı bırakılan yurtdışı oylar, 2023 seçimlerinde yaklaşık 1,6 milyon geçerli oya tekabül etmektedir.

Sonuçlar: Ekolojik Çıkarım Modeline Göre 2023 Cumhurbaşkanı Seçimlerindeki Oy Geçişleri

2023 Mayıs’ta eş zamanlı olarak gerçekleştirilen Milletvekili ve Cumhurbaşkanı seçimleri arasındaki oy geçişleri, Ekolojik Çıkarım modeline göre takip eden görselde analiz edilmektedir.

Ekolojik Çıkarım yöntemi ile elde edilen analizler sonucunda aşağıdaki tespitler öne çıkmaktadır:

• 2023’te Milletvekili seçiminde Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti)’ne oy veren seçmenlerin yüzde 95’i, Cumhurbaşkanlığı seçiminde AK Parti’nin içerisinde olduğu Cumhur İttifakı’nın adayı olan Recep Tayyip Erdoğan’a oy verdi. 2023’te Milletvekili seçiminde AK Parti’ye oy kullanan seçmenin yüzde 4’ü (yaklaşık 0,8 milyon kişi) Sinan Oğan veya Muharrem İnce’ye oy verdi.
• 2023’te Milletvekili seçiminde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’ne oy veren seçmenlerin yüzde 96’sı, Cumhurbaşkanlığı seçiminde CHP’nin içerisinde olduğu Millet İttifakı’nın adayı olan Kemal Kılıçdaroğlu’na oy verdi. 2023’te Milletvekili seçiminde CHP olarak oy kullanan seçmenin sadece yüzde 3’ü (yaklaşık 0,4 milyon kişi) Oğan veya İnce’ye oy verdi.
• 2023’te Milletvekili seçiminde Milliyetçi Hareket Partisi (MHP)’ne oy veren seçmenlerin yüzde 93’ü, Cumhurbaşkanlığı seçiminde MHP’nin içerisinde olduğu Cumhur İttifakı’nın adayı olan Erdoğan’a oy verdi. 2023’te Milletvekili seçiminde MHP için oy kullanan seçmenin yüzde 6’sı (yaklaşık 0,3 milyon kişi) Oğan veya İnce’ye oy verdi.
• 2023’te Milletvekili seçiminde İYİ Parti’ye oy veren seçmenlerin yüzde 81’i, Cumhurbaşkanlığı seçiminde İYİ Parti’nin içerisinde olduğu Millet İttifakı’nın adayı olan Kılıçdaroğlu’na oy verdi. 2023’te Milletvekili seçiminde İYİ Parti’ye oy verenlerin yüzde 16’sının Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy vermeyip Oğan veya İnce’ye oy verdiği görülmektedir. Yaklaşık 0,8 milyon İYİ Parti seçmeninin Oğan veya İnce’ye oy verdiği tahmin edilirken bu istatistik ile analize konu partiler arasında Oğan ve İnce’nin en fazla miktarda oyu İYİ Parti seçmeninden aldığı tahmin edilmektedir.
• 2023’te Milletvekili seçiminde Yeşil Sol Parti (YSP)’ye oy veren seçmenlerin yüzde 97’si, Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy verdi. 2023’te Milletvekili seçiminde YSP’ye oy verip Cumhurbaşkanlığı seçiminde Kılıçdaroğlu’na oy vermeyen seçmenler arasında Oğan veya İnce’den ziyade Erdoğan’ın öne çıktığı tahmin edilmektedir. Erdoğan YSP seçmeninin yüzde 2’sinin Cumhurbaşkanlığı seçiminde oyunu aldı.
• 2023 Milletvekili seçiminde AK Parti, CHP, MHP, İYİ Parti ve YSP dışında bir partiye oy veren seçmenler arasında Cumhurbaşkanlığı seçiminde en fazla oyu yüzde 54 ile Erdoğan, yüzde 35 ile Kılıçdaroğlu aldı. Bu seçmen grubunda Oğan veya İnce’nin toplam payı ise yüzde 10 olarak gerçekleşti.
• Oğan veya İnce’nin diğer partilerin seçmenlerinden aldıkları oylar açısından en yüksek oranda geçişin İYİ Parti’den (yaklaşık 830 bin kişi) olduğu görülmektedir. Milletvekili seçimlerinde AK Parti’ye oy veren yaklaşık 794 bin kişinin Cumhurbaşkanlığı seçiminde Oğan veya İnce’ye oy verdiği tahmin edilmektedir. 2023 Milletvekili seçiminde AK Parti, CHP, MHP, İYİ Parti ve YSP dışında bir partiye oy veren seçmenler arasında Cumhurbaşkanlığı seçiminde Oğan veya İnce’ye oy veren kişi sayısının yaklaşık 604 bin kişi olduğu tahmin edilmektedir.
• Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimi eş zamanlı olarak gerçekleşse de sandığa giden bazı seçmenlerin Milletvekili seçimlerinde geçersiz oy veya oy kullanmama tercihinde bulunurken 295 bin kişinin Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’a, 174 bin kişinin Kılıçdaroğlu’na oy verdiği görülmektedir.

Grafik 1: Ekolojik Çıkarım Yöntemine Göre 14 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçiminde Adayların Oylarının 14 Mayıs 2023 Milletvekili Seçimlerindeki Partilere Göre Dağılımı
Kaynak: IEA

Not: Analize konu veriler geçici seçim sonuçları olup süreç içerisindeki güncellemeleri içermediği için güncel istatistiklerden sayısal olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Analiz sonuçlarının tam değerler yerine yüzdesel dağılımlar ve geçişler açısından göz önünde bulundurulması tavsiye edilmektedir.

Özetle, bu analizler çerçevesinde, Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kalırken ikinci turda oy pusulasında yer alacak Erdoğan ve Kılıçdaroğlu için oylarını artırmak üzere hedeflenebilecek seçmen grupları şu şekilde sıralanabilir:

• Her iki aday içinde bu analizler haricinde oyları artırmanın en aşikâr yolu mevcut oylarını korurken Oğan ve İnce seçmenlerini hedeflemek olarak öne çıkmaktadır. Bu çerçevede yine bu analiz haricinde sandık bazlı verilerle gerçekleştirilecek betimsel analizlerle Oğan ve İnce’nin yüksek oy aldığı bölgelerin önceliklendirilmesi önemli bir strateji olarak öne çıkmaktadır.
• Ekolojik Çıkarım yöntemi genel bu bulguya ilave olarak milletvekili seçiminde İYİ Parti’ye oy veren seçmenler arasında yaklaşık 830 bin kişinin kendi ittifaklarının adaylarına oy vermediğini göstermektedir. Bu çerçevede, yine sandık bazlı betimsel analizlerle parti ve Cumhurbaşkanlığı oylarının eş zamanlı incelenmesiyle daha doğru bir hedefleme gerçekleştirmek mümkün olabilir. Bu çerçevede Oğan ve İnce’nin oy aldığı tespit edilecek bölgelerde oy geçişlerinin yaşandığı partilerin kim olduğu bilindiği için bu partilerin ittifak adaylarını destekleme konusunda kendi seçmenlerini ikna etme stratejileri önceliklendirilebilir.
• Ek olarak, her ne kadar yüzdesel açıdan seçime katılım oranının yüksek olduğu bir seçim gerçekleşse de yurtiçinde seçime hiç katılmamış ya da oyunu geçerli bir şekilde kullanamamış 7 milyondan fazla kişi mevcut olup bu kişilerin yoğunlukla bulunduğu bölgeler de yine betimsel analizlerle tespit edilip seçim çalışmalarının bu bölgelerde artırılması önemli bir strateji olabilir.
• Son olarak, mevcut analizler 2023 Milletvekili ve 2023 Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını karşılaştırmakta olup 2023 Milletvekili seçim sonuçlarının 2018 Milletvekili seçim sonuçlarından farklılaştığı göz önünde bulundurulduğunda, bu iki seçim arasındaki oy geçişleri bilgisinin de önemli bir done sunması beklenmektedir. Halihazırda bu iki seçim arası oy geçişleri analiz edilmekte olup bu analizlerin tamamlanmasıyla birlikte 2023 seçiminde 2018’e kıyasla kaybedilen seçmenler var ise bu seçmen grubunun özelliklerinin tespiti ile yine Cumhurbaşkanlığı seçim hazırlıklarına done sunmak mümkün olacaktır.

Kaynaklar:

Çilek Ağacı. (2018). Secimverisi. https://github.com/cilekagaci/secimverisi

Laui O., Moore, R., T., ve Kellermann, M. (2023). eiPack: Ecological Inference and Higher-Dimension Data Management. R package version 0.2-2. https://cran.r-project.org/web/packages/eiPack/index.html

YSK. (2018). 27. Dönem Milletvekili Genel Seçim Sonuçlar. https://sonuc.ysk.gov.tr/